جيئندي بهڻ

شهيد سورهيه بادشاه پير پاڳارو جي گرفتاري کان پوءِ سندس اُٺڻي قرار ڏنل بي قصور ”جيئندي بهڻ“ (Jeeandee Bihinn) کي سندس ڀاءُ سائين رکيو بهڻ ”ڪاري“ قرار ڏئي ڪهاڙيءَ جا وار ڪري ابدي ننڊ سمهاري ڇڏيو هو.

هي ان زماني جي ڳالهه آهي جڏهن پهرين حُر بغاوت جيڪا 1893ع کان 18966ع تائين هلي هئي، انهيءَ حُر بغاوت جو اهم اڳواڻ بچو خاصخيلي هو، جنهن کي عام طور تي ”بچو بادشاه“ ڪري سڏيندا هئا. سندس ٽولي ۾ سائين رکيو بهڻ به هڪ هو. سائين رکيو بهڻ هڪ مشهور حر فقير ٿي گزريو آهي ۽ بچو بادشاه جي وزير سان مشهور پيرو وساڻ المعروف ”پيرو وزير“ سان گڏ انگريزن خلاف بغاوت ۾ ليوڪس واري زماني ۾ شهادت ماڻي.

سائين رکيو بهڻ جي شهادت کانپوءِ سندس پٽ والي ڏنو بهڻ جيڪو پيءُ جيان هڪ مشهور حُر فقير ٿي گزريو آهي پنهنجي پيءَ جي نقش قدم تي هلندي ٻي حُر تحريڪ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيائين. پاڻ بچوءَ جي انگريزن خلاف بغاوت ۾ هڪ مٿير جوان جيان حصو ورتو ۽ انهن حُرن مان هڪ هو جن کي پوءِ دکن ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. جلاوطني ختم ٿيڻ کان پوءِ ساڳي ئي جذبي سان حُر تحريڪ لاءِ اڃا وڌيڪ ڪم ڪندو رهيو.

نيٺ والي ڏنو بهڻ 14 مارچ 1942ع ۾ کينواري واري جنگ ۾ خيرپور ميرس جي ناظم تي حملي دوران 6 حُرن سان گڏ شهيد ٿي ويو. ۽ خيرپور رياست جو ناظم به 5 پوليس وارن سان گڏ مارجي ويو هو.

خانداني شهادتن ۽ ڏکي صورتحال باوجود شهيد والي ڏني جو جوان پٽ سائين رکيو بهڻ (ٻيو) جنهن تي پنهنجي شهيد ڏاڏي جو نالو رکيو ويو هو، سو حُرن جي ٽولن سان گڏجي ڪيترن ئي معرڪن ۾ حصو ورتو، جنهن ۾ اهم 20/ 21 مئي 1942ع مئي جي رات تي ٿر کان گزرندي هندستان ويندڙ ٽرين تي حملو ڪيو. ان کان سواءِ ٿر ۾ ايڇ ٽي لئمبرڪ تي پڻ گڏيل ٽولي جي مدد سان حملو ڪيو پر ايڇ ٽي لئمبرڪ معجزاڻي طور بچي ويو.

19 مئي 1942ع تي ڪوٽ نواب تي حملي سميت ڪيترن ئي ڪارواين ۾ حصو ورتو ، ۽ آخرڪار 25 مارچ 1946ع تي ڳوٺ عثمان هنڱورو ۾ ويڙه کان اڳ پيش پيو. ياد رهي ته انهيءَ ويڙه ۾ رستم هنڱورو شهيد جڏهن ته اله بچايو خاصخيلي زخمي حالت ۾ گرفتار ٿي ويو.

اسان هاڻ اصلي موضوع تي اچون ٿا ته جيئندي بهڻ ڪيئن .ڪاري“ قرار ڏئي شهيد ڪئي وئي.

جيئندي بهڻ جو ڀاءُ سائين رکيو پيش پوڻ کانپوءِ جڏهن سينٽرل جيل حيدرآباد پهتو ته جيل ۾ حُر تحريڪ جون ڪيتريون ئي ساروڻيون بيان ڪيون. ايڇ ٽي لئمبرڪ جو ڪتاب (Terrorist) سائين رکيو بهڻ جي ساروڻين تي مشتمل آهي. انهيءَ ڪتاب جوسائين عطا محمد ڀنڀرو صاحب ترجمو ڪري ”حُر گوريلا جنگ“ جو نالو ڏئي 2002ع ۾ ڇپائي پڌرو ڪري چڪو آهي.

ڪتاب جي صفحي 566 ۾ لکيل آهي ته جڏهن جيئندي بهڻ جوان ٿي ته گل خان نظاماڻي ۽ سندس سوٽ خليفي هر هڪ پنهنجي پٽ لاءِ جيئندي جو سڱ گهريو، پر ان کي انڪار ڪيو ويو. ڪتاب جي صفحي 60 ۾ لکيل اهي ته محبت فقير ڪيل وعدي کي پاڙيندي والي ڏني جي گهر ڀاتين جي زيارت جي لاءِ پير سائين کان اجازت ورتي هئي. ان کان پوءِ ڪتاب جي 61 صفحي ۾ آهي ته پير سائين جڏهن زيارت لاءِ ٽائيم ڏنو ته جيئندي جي ماءُ جئيندي کي ٻانهن کان وٺي اوچتو پير سائين جي اڳيان وٺي آئي ۽ بطور اُٺڻي طور حوالي ڪئي ۽ پير سائين قبول ڪئي.

اڳتي هلي ڪتاب جي صفحي 142 کان 1466 ۾ تفصيل سان لکيل آهي ته داد محمد نظاماڻي جيڪو خليفي نظاماڻي جو پٽ هو، انهن پنهنجن ماڻهن سان گڏجي جيئندي تي ”ڪاري“ هجڻ جو الزام هڻي وساڻ ذات جي ڇوڪري کي ”ڪارو“ قرار ڏئي قتل ڪري پوءِ جيئندي جي گهر آيا ۽ کيس قتل ڪرڻ لاءِ تيار ٿي ويا. ( ياد رهي ته جيئندي جي اُٺڻي ٿيڻ کان اڳ خليفي نظاماڻي پنهنجي پٽ لاءِ جيئندي جو سڱ گهريو هو، پر بهڻن پاران انڪار سبب، اهو پلاند وٺڻ لاءِ اهو پلان ٺاهيو ويو).

جيئن ته ان وقت والي ڏنو بهڻ شهيد ٿي چڪو هو ۽ جيئندي جو ڀاءُ سائين رکيو گهر جو وڏو هو، سو نظاماڻين جو زور هو ته جي اوهان ڪاري ڪري کيس قتل نه ڪيو ته اسان خود قتل ڪنداسين. ان کان پوءِ بي قصور جيئندي کي هڪ واه جي ڪناري تي وٺي آيا، ان سان گڏ الزام هيٺ آيل قتل ٿيل وساڻ ڇوڪري جي لاش کي پڻ گڏ واه تي کنيو آيا جنهن کي پهرين قتل ڪري چڪا هئا. جيئندي جي ڀاءُ داد محمد نظاماڻي کي چيو ته منهنجي ڀيڻ ڪاري ناهي پر اوهان جو زور آهي ته کيس ڀلي قتل ڪيو.

اها ڳاله ٻڌي جيئندي رڙ ڪري چيو ته ” ڀاءُ ائين نه ڪجانءِ. جيستائين مان زنده آهيان. هي وحشي ماڻهو منهنجي جسم کي هٿ لڳائي نه ٿو سگهي. مري ويس ته ڪنهن تي ميار ناهي. مان تنهنجي هٿن ۾ مرڻ چاهيان ٿي. مان ائين آرام سان مري سگهنديس.

ڀاءُ! اڄ مان مرڻ لاءِ بلڪل تيار آهيان.“

ڪتاب جي صفحي 1466 ۾ لکيل آهي ته سائين رکيو هڪ لمحي لاءِ سوچڻ کان پوءِ ڀيڻ جيئندي کي چيو ته، ” گهٽ ۾ گهٽ تون منهن ته ٻئي پاسي ڪر.“

سائين رکيو هن ڏانهن آخري ڀيرو نهاريو، سندس نظرون هر احساس کان خالي هيون. پوءِ هن پوتيءِ سان منهن ڍڪيو ۽ ڪنڌ جهڪائي چيو، ”هاڻي.“ ”سندس ڀاءُ جي ٻِهٿڙي ڪهاڙي پوري سگه سان سندس ڪنڌ مٿان لٿي ۽ پوري جاءِ تي لڳي. ڪتاب جي حوالن سان ڀلي ڪنهن کي اختلاف هجن پر جيئندي جي بي گناهه ڪاري قرار ڏيڻ جو واقعو پيش آيو، جيڪو تاريخ ٻڌائي ٿي ته کيس بي گناهه شهيد ڪيو ويو.

عطا محمد ڀنڀرو صاحب ڪتاب جي انتساب م لکي ٿو ته، ” آءُ هي قلمي پورهيو شهيد جيئندي بهڻ، شهيد والي ڏنو بهڻ ۽ ٻين شهيدن جي نالي سان منسوب ڪيان ٿو.

حوالا