تائيوان

تائيوان (Taiwan) (ھِجي: ⁱ/ˌtaɪˈwɑːn/؛ چيني: 臺灣 يا 台灣; پينين: Táiwān)، سرڪاري طور، جمهوريه چين (ROC)، ايشيا جو هڪ ملڪ آهي، جيڪا گڏيل قومن جي تنظيم جو ممبر ناهي. تائيوان جو مکيه ٻيٽ (فارموسا پڻ چيو ويندو آهي) اوڀر ۽ ڏکڻ چين سمنڊن جي وچ ۾ واقع آهي. اتر-اولهه پئسفڪ سمنڊ ۾، هن جي هن جي سامونڊي حدون اتر-اولهه ۾ عوامي جمهوريه چين، اتر اوڀر ۾ جاپان ۽ ڏکڻ ۾ فلپائن سان ملن ٿيون. ان جو علائقو 35,808 چورس ڪلوميٽر، 13,826 چورس ميل آهي، جبلن جا سلسلا اوڀر جي ٻن ٽئين حصي تي حاوي آهن ۽ اولهه ٽئين حصي ۾ ميداني علائقا آهن، جتي ان جي وڌيڪ شهري آبادي مرڪوز آهي. هن جي ڪنٽرول هيٺ گڏيل علائقا ڪل 168 ٻيٽن تي مشتمل آهن، جيڪا 36,193 چورس ڪلوميٽر (13,974 چورس ميل) کي ڍڪيندا آهن. سڀ کان وڏو ميٽروپوليٽن علائقو، راڄڌاني، تائيپي ۽ ٻئي ٻن وڏن شهرن، نئون تائيپي ۽ ڪيلونگ کي گڏ ڪري، ٺهيل آهي. تقريبن ٻه ڪروڙ انتاليهه لک جي آبادي سان، اها دنيا جي گھاٽي آبادي واري ملڪن مان هڪ آهي. گادي جو هنڌ تائيپي ۽ ڪرنسي جو نالو نئون تائيواني ڊالر ($NT) آهي.

جمهوريه چين Republic of China 中華民國 (چيني لکت)
تائيوان (Taiwan) فارموسا (Formosa)
Flag قومي نشان
Anthem: "جمهوريه چين جو قومي ترانو" سان من چو-اي * ماڻهن جا ٽي اصول * ٻولي: Mandarin ٻولي. چيني. * آڊيو: چين جي جمهوريه جو قومي ترانو. (تائيوان) 中華民國國歌(演奏版).ogg
تائيوان ٻيٽ جو نقشو، جن ۾ صرف هن علائقي کي نمايا ڪيو ويو آهي، جيڪو تائيوان جي ڪنٽرول هيٺ آهي.
جاگرافي بيهڪ: 25°02′N 121°38′E
گادي جو هنڌ	تائيپي
سڀ کان وڏو شهر	نئون تائيپي سٽي
سرڪاري ٻولي	معياري چيني ٻولي
قومي ٻوليون	منڊارين چيني هوڪئن هاڪا فارموسن ماتسو وگنيو تائيوان جي اشارن جي ٻولي
ڪرنسي	نئون تائيوان ڊالر ($NT)
نسلي گروهه (2024ع)	95% هان 2.5% مقامي 2.5% ٻيا
مذهب (2020ع)	35.1% ٻڌمت 33.0% تاؤ ازم 26.7% ڪو به مذهب نه آهي 3.9%عيسائيت 1.3% ٻيا
قيام	چنگ راڄ : 1683ع جاپاني راڄ : 17 اپريل، 1895ع جمهوريه چين راڄ : 25 آڪٽوبر 1945ع جمهوريه چين (تائيوان ٻيٽ تي) : 7 ڊسمبر 1949ع
مجموعي گھربل پيداوار (GDP)	جي ڊي پي (پي پي پي) 2025ع جو تخمينو: ڪل: 1.966 ٽريلين آمريڪي ڊالر (20 هون) في ڪس: 84,082 آمريڪي ڊالر (15 هون) جي ڊي پي (نامياري): 2025 جو تخمينو: ڪل: 805 بلين آمريڪي ڊالر (21 هون) في ڪس: 34,426 آمريڪي ڊالر
انساني ترقي جو اشاريو (HDI)	0.885(واڌارو)(27هون)
ٻئي ڄاڻ	پوسٽل ڪوڊ: TWD ايريا ڪوڊ: TPE ٽيليفون ڪوڊ: +886 ISO 3166 ڪوڊ: TW ٽائيم زون: UTC+8 (NST) ڊرائيونگ سائيڊ: ساڄي طرف
انٽرنيٽ ٽي ايل ڊي	台灣.tw ،台湾.tw
Government
• Type	وحداني نيم صدارتي جمهوريه
• قانون ساز	قانون ساز يوان (اسيمبلي)
• حڪومت	عهديدار صدر: لائي چنگ-ٽي نائب صدر: سياو بي-کيم وزيراعظم: چو جنگ-تائي اسپيڪر: هان ڪو-يو چيف جسٽس: شي منگ-يان (قائم مقام)
• پکيڙ	ڪل: 36,197 چورس ڪلوميٽر (13,976 چورس ميل) پاڻي:10.34 سيڪڙو
• آبادي	2025ع جو تخمينو: 23,396,049 (59هون) 2020ع جي آدمشماري: 23,829,897 گھاٽائي: 646\چورس ڪلوميٽر (1,673.1\چورس ميل (17هون)

تائپي شھر ۾ صدري دفتر

تائيوان گهٽ ۾ گهٽ 25,000 سالن کان آباد آهي. تائيوان جي مقامي ماڻهن جي ابن ڏاڏن تقريبن 6,000 سال اڳ ٻيٽ کي آباد ڪيو. 17 صدي ۾، ڊچ نوآبادياتي حڪمراني هيٺ، وڏي پيماني تي "هان چيني ماڻهن" جي لڏپلاڻ ڪيا ۽ ٽنگنگ بادشاهت، ٻيٽ جي تاريخ، ۾ پهرين هان چيني رياست) جي تحت لڏپلاڻ جاري رهي. ٻيٽ کي 1683ع ۾ چنگ خاندان پاران هنجي مکيه چين جي سلطنت ۾ شامل ڪيو ويو ۽ 1895ع هنن ٻيٽ کي جاپان جي سلطنت جي حوالي ڪيو. چنگ خاندان جي زوال کانپوء، چين جي مکيه زمين تي هڪ عوامي جمهوريه قائم ڪئي وئي، جڏهن ته جاپان ٻيٽ تي پنهنجو قبضو جاري رکيو. 1945ع ۾ جڏهن ٻئي مهاڀاري جنگ کانپوء، جاپاني هٿيار ڦٽا ڪيا، ٻيٽ چين جي جمهوريه جي قبضي ۾ اچي ويو. 1949ع ۾ جڏهن اشتراڪي، قومپرست فوجن کي شڪست ڏنا، قومپرست اڳواڻ ۽ فوجون تائيوان ٻيٽ لڌي آيون ۽ اشتراڪين پاران رياست کي "عوامي جمهوريه چين" (PRC) جو نالو ڏنو ويو، جمهوري چين (ROC) جو ڪنٽرول تائيوان ٻيٽ تائين محدود ٿي ويو.

عوامي جمهوريه چين (PRC) هن کي پنهنجو هڪ صوبو ۽ حصو قرار ڏئي ٿو، جڏهن ته جمهوريه چين چيني ڪميونسٽن کي قابض سمجهيو وڃي ٿو. ٻئي طرف، عوامي جمهوريه چين ان کي هڪ جائز حڪومت طور تسليم نٿو ڪري ۽ انهن ملڪن سان سمورا سفارتي لاڳاپا ختم ڪرڻ جو اعلان ڪيو آهي جيڪي تائيوان (چين جي جمهوريه) سان لاڳاپا قائم ڪندا. تنهن ڪري، دنيا جا اڪثر ملڪ، جن تي ڪنهن نه ڪنهن قسم جو انحصار آهي يا چين جي عوامي جمهوريه سان لاڳاپيل آهن، تائيوان کي هڪ ملڪ طور تسليم نه ڪندا آهن.

1960ع جي ڏهاڪي جي شروعات کان، تائيوان تيز معاشي ترقي ۽ صنعتي ترقي ڏٺي (جنهن کي "تائيوان معجزو" جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو). 1980 جي ڏهاڪي جي آخر ۽ 1990 جي ڏهاڪي جي شروعات ۾. آر او سي مارشل لا جي تحت هڪ پارٽي رياست کان هڪ گھڻ پارٽي جمهوريت ۾ منتقل ٿي ويو (جمهوري طور تي چونڊيل صدرن سان 1996 ۾ شروع ٿيو). تائيوان جي برآمد تي مبني معيشت دنيا ۾ نامياري مجموعي گھربل پيداوار جي لحاظ کان 21 هين نمبر تي آهي. ۽ پي پي پي جي ماپن جي لحاظ کان 20 هين نمبر تي آهي. اسٽيل، مشينري، اليڪٽرانڪس ۽ ڪيميڪل جي پيداوار تي ڌيان ڏيڻ سان. تائيوان هڪ ترقي يافته ملڪ آهي. شهري آزادين، صحت جي سار سنڀال ۽ انساني ترقي جي لحاظ کان ان کي اعليٰ مقام حاصل آهي.

تائيوان جي سياسي حيثيت تڪراري آهي. باني ميمبر هجڻ جي باوجود. آر او سي هاڻي چين کي گڏيل قومن جي ميمبر طور نمائندگي نٿو ڪري. 1971 ۾ گڏيل قومن جي ميمبرن پي آر سي کي تسليم ڪرڻ لاءِ ووٽ ڏيڻ کان پوءِ. آر او سي چين (۽ ان جي علائقي) جو واحد جائز نمائندو هجڻ جي دعويٰ کي برقرار رکيو. 1991 تائين. جڏهن هن چيني ڪميونسٽ پارٽي کي هڪ باغي گروپ سمجهڻ بند ڪيو. ۽ چين جي مکيه زمين تي پنهنجي ڪنٽرول کي تسليم ڪيو. تائيوان تي پي آر سي جو دعويٰ آهي. ۽ ملڪن سان سفارتي لاڳاپا قائم ڪرڻ کان انڪار ڪري ٿو (جيڪي آر او سي کي تسليم ڪن ٿا). تائيوان 11 (193 مان) گڏيل قومن جي ميمبر رياستن ۽ هولي سي سان سرڪاري سفارتي لاڳاپا برقرار رکي ٿو. ڪيترائي ٻيا ٻين ذريعن (نمائندن جي آفيسن ۽ ادارن) ذريعي غير رسمي سفارتي لاڳاپا برقرار رکن ٿا. جيڪي ڊي فيڪٽو سفارتخانن ۽ قونصل خانن جي طور تي ڪم ڪن ٿا. بين الاقوامي تنظيمون (جنهن ۾ پي آر سي حصو وٺي ٿو) يا ته تائيوان کي ميمبرشپ ڏيڻ کان انڪار ڪن ٿيون. يا ان کي غير رياستي بنيادن تي حصو وٺڻ جي اجازت ڏين ٿيون. ملڪي طور تي. وڏو سياسي تڪرار پين-بليو اتحاد جي وچ ۾ آهي. جيڪو آر او سي جي تحت آخرڪار چيني اتحاد جي حق ۾ آهي. ۽ هڪ پين-چيني سڃاڻپ کي فروغ ڏيڻ (پين-گرين اتحاد جي برعڪس، جيڪو آخرڪار تائيوان جي آزادي جي حمايت ڪري ٿو ۽ هڪ تائيوان جي سڃاڻپ کي فروغ ڏئي ٿو)؛ 21 صدي ۾، ٻنهي پاسن پنهنجي اپيل کي وسيع ڪرڻ لاءِ پنهنجي موقف کي اعتدال ۾ آندو آهي.

اشتراڪي

جمهوريه چين 1912ع ۾ سن يات سين جي اڳواڻي ۾ چنگ خاندان جي تسلط کي ختم ڪيو هو، ٻي عالمي جنگ ۾ جاپان جي هٿيار ڦٽا ڪرڻ کان پوءِ ٻيھر هن جو ڪنٽرول سنڀاليو، پر چيني گهرو ويڙهه ۾ چين جي ڪميونسٽ انقلابين جي مکيه زمين چين تي قبضي کانپوء حڪومت 1949ع ۾ ڪوومنتانگ (KMT) جي تحت تائيوان ٻيٽ ڏانهن منتقل ٿي وئي.