اوٻاسي

اوٻاسي
جيوت	ڪرنگهيدار
حياتياتي سرشتو	تنتي سرشتو
صحت	ڪو به اثر نه يا فائديمند
عمل	خودبخود
طريقيڪار	ڄاڙي جو کُلي وڃڻ، اکيون بند، وات مان ساهه کڻڻ
مقرر وقت	8 سيڪنڊ

وڊيو ۾ پيٽ اندر ٻار اوٻاسي ڏيندي ڏيکاريل ^[1]

اوٻاسي:اٻاسي: اچرڀڻ : ياننگ: Yawning: گهڻي ٿڪ سبب، يا ننڊ اچڻ کان اڳ فطري طرح وات ڦاڙي وڏو ساھ کڻڻ جو عمل، جنهن مان سستيءَ، اوجاڳي ۽ ننڊ جي ضرورت جو احساس ٿئي. جيئن چوندا آهن ته ”اوٻاسيون آيون، ننڊ نياپو موڪليو“. ٻيءَ هڪ راءِ موجب اوٻاسيءَ کي سستيءَ جي علامت سمجهيو وڃي ٿو، ليڪن دراصل انسان جو بدن چاهي ٿو ته -ان- جي سڀني مشڪن ۽ رڳن کي ساهي ملي ۽ ڏٺو ويو آهي ته اوٻاسيءَ کان پوءِ جسم وري چست ٿي وڃي ٿو.^[2] اوٻاسي ھڪ غيراختياري يا اضطرابي عمل (involuntary reflex) جو نالو آهي جنھن ۾ وات صفا پٽجي ويندو آهي ۽ ڦڦڙ تمام گھڻي ھوا آهستگيءَ سان اندر کڻي وري ساڳي طريقي سان ان کي ٻاهر ڪڍندا آهن.ان عمل دوران ڪن جا پردا ڇڪجي ويندا آهن ۽ اکيون زور سان بند ٿي وينديون آهن ۽ انھن مان پاڻي به نڪري ايندو آهي.^[3] اوٻاسي نمايان طور تي تمام گھڻي ٿڪاوٽ Fatigue جو ۽ ھيجان stimulation جي ڪمي جو سبب ھوندي آھي. اھا پيٽ اندر ٻارن کي به ايندي آهي . سماجي طور تي اھا بوريت جو اھڃاڻ سمجھي ويندي آهي. اوٻاسي اڪثر ننڊ کان اڳ يا پوء ايندي آهي تنھن ڪري ان جو سبب سستي سمجھيو ويندو آھي.^[3] درحقيقت ننڊ جي ڪمي ۽ بوريت ان جا سبب ناھن پر اھا تمام گھڻي ٿڪاوٽ(Fatigue) جي ڪري ايندي آهي.اوٻاڏي دوران دل جي ڌڙڪن جو وڌڻ ظاھر ڪري ٿو تہ اھا سستي نه پر چستي پيدا ڪري ٿي.^[4]

اوٻاسي ڇو ايندي آهي

”دريا خان سنڌي“

اوٻاسي ڏيڻ هڪ ردعمل آهي جيڪو ماءُ جي پيٽ کان شروع ٿيندي سڄي عمر اسان سان گڏ رهندي آهي ۽ هڪ انسان تقريبن پنھنجي زندگي ۾ ٻہ لک چاليهي هزار کن اوٻاسيون ڏينديون آهي اوٻاسي خالي انسانن کي ئي ناهي ايندي بلڪي مختلف جانورن کي بہ اوٻاسي ايندي آهي اوهان ڪتي کي بہ اوٻاسي ڏيندي ڏٺو هوندو پر انجي وجھ ڇا آهي خيال ڪيو ويندو آهي تہ هي رت ۾ آڪسيجن جي سطح کي وڌائيندي آهي گھڻو ڪري اوٻاسي کي ٽڪاوٽ جو ڪارڻ بہ چيو ويندو آهي پر اوٻاسي اسانکي جڳائي ناهي رکندي بلڪي دماغ کي صحيح پد تي برقرار رکڻ ۾ مدد ڪندي آهي ڇا اوهان کي گھڻو ڪري اوٻاسيون اينديون آهن يا وري ڪنھن کي اوٻاسي ڏيندي ڏسندي يا ذڪر ڪندي اوٻاسي وٺڻ تي مجبور ٿيندا آهيو

گھڻو وقت ميٽنگ ڪلاس روم ۾ ويھڻ سان اسان ٻاهر جي ٿڌي هوا کي اندر کڻندا آهيون جيڪا دماغ کي ٿڌو ڪرڻ ۾ مدد ڏيندي آهي جنھن کانپوءِ اسان وڌيڪ هوشيار ۽ چست ٿي ويندا آهيون ماهرن موجب هي هڪ ردعمل يعني رابطو بہ ٿي سگھجي ٿو ڪتو بہ پنھنجي مالڪ کي اوٻاسي ڏيندي ڏسندو آهي تہ اوٻاسي ڏيڻ شروع ڪندو آهي

وات کولي ڪري اوٻاسي ڏيڻ کي آڪسيجن جسم اندر وٺڻ کي بہ چئبو آهي پر ماهرن موجب انھن اوٻاسي وٺڻ جي کوجنا جو پتو لڳايو آهي جن موجب اوٻاسي دماغ تي اثر وجهندي آهي پر انجو حقيقي مقصد دماغ کي آڪسيجن پهچائڻ نہ آهي پر اسان پنھنجي دماغ کي ٿڌو ڪرڻ جي لاءِ اوٻاسي ڏيندا آهيون سني ڪاليج اوني اونٽا نیویارڪ

سان جوڙيل تحقيق جي سربراهہ پروفيسر اينڊريو موجب دماغ ۾ پد جي تبديليون ننڍ جي ڦيري ۽ اسٽريس هارمون ڪارٽي سول جي سطح سان جوڙيل آهي

ننڊ کان محرومي ۽ ٿڪاوٽ دماغ جي پد ۾ اضافو ڪنديون آهن ان لاءِ اسان ننڊ کي منھن ڏيڻ جي لاءِ اوٻاسيون ڏيندا آهيون پر اوٻاسي اسانکي جڳائي ناهي رکندي بلڪي هوا جي لھرن جي صورت ۾ دماغ کي صحيح پد تي ڪم ڪار ۾ مدد ڏيندي آهي سائينسي رسالي فزيلوجي اينڊ بي هيوير ۾ شائع ٿيندڙ مطالعي موجب انسان جو هي غير ارادي عمل دراصل دماغ ۾ رت جي پد کي ٿڌو ڪرڻ جي لاءِ ٿي سگھي ٿو مثال ڪنھن بہ ڪمپيوٽر جيان اسانجي دماغ کي بہ ڪم ڪار ڪرڻ جي لاءِ صحيح پد جي ضرورت هوندي آهي ان لاءِ جڏهن اسانجو دماغ گھڻو گرم ٿي ويندو آهي تہ انکي اوٻاسي ٿڌو ڪندي آهي ان عمل سان دماغ اوپٽيمل هوميو سٽاسسز جهڙي علم حيات ۾ اندروني ماحول کي ممڪن حد تائين ساڪن يا گڏ رکڻ جي صلاحيت حاصل ڪندو آهي ۽ ٻاهرين ماحول ۽ اندروني ماحول ۾ توازن برقرار رکڻ جي ڪوشش ڪندو آهي وڌيڪ تحقيقن جي لاءِ ويان يونيورسٽي سان جوڙيل پروفيسر جرگ ميسين ۽ ڊاڪٽر ڪم ڊاش ويانا گرم موسم ۽ ٿڌي موسم ۾ پنڌ هلندڙن ۾ اوٻاسي جي فريڪوئنسي يعني لھرن جو جائزو ورتو پنڌ هلندڙن کي اوٻاسيون وڏيندڙ ماڻھن جون تصويرون ڏيکاريون ويون ۽ انھن کي پنھنجي اوٻاسي ڏيڻ واري روعي کي نوٽ ڪرڻ جي لاءِ بہ چيو ويو نتيجن مان هڪ دلچسپ حقيقت سامھون آئي تہ

اوٻاسين جو واسطو موسم سان ناهي هوندو بلڪي ويھ سينٽي گريڊ هڪ ٿرمل زون هيو محققن ڏٺو تہ گرم موسم ۾ آمريڪي رياست ايري زونا جي خشڪ موسم ۾ اوٻاسي پد 37 سينٽي گريڊ ۾ گھٽ رهيون ۽ ويانا آسٽريليا ۾ پد گھٽ ٿيڻ تي ماڻھن گرمي جي مقابلي ۾ گھٽ اوٻاسيون ڏنيون جرگ موجب ممڪن آهي تہ گھڻي وڌيڪ يا گھٽ پد ۾ اوٻاسيون انڪري گھٽ اينديون آهن ڇوجو گھڻي ٿڌ يا گرم هوا اسانجي دماغ جي لاءِ نقصانڪار هجي ٿي ۽ دماغ پنھنجو پد حاصل ناهي ڪري سگھندو

جرگ موجب محفل ۾ يا ڪنھن دوست کي اوٻاسي ڏيندي ڏسي ڪري اوهان بہ اوٻاسي ڏيندا تہ اوهانجو مطلب اوهان کي هوشيار ڪرڻ بہ ٿي سگھجي ٿو ۽ اوٻاسي ڏيڻ مڪمل طور تي هڪ لاشعوري عمل آهي.

ممڪن آهي تہ هن مضمون ۾ اوٻاسي جي باري ۾ اوهان پڙهي ڪري شايد اوهان اوٻاسيون ڏيڻ شروع ڪيون هجن

بيماري

اوٻاسي جي اچڻ سان صحت جو ڪو نقصان نہ ٿيندو آهي پر لاڳيتو ڪثرت سان اوٻاسي جي اچڻ جو سبب جسم اندر ڪابہ ڪمي بيشي ٿي سگھي ٿي. ھڪ مغزي تنت (nerve) جنھن کي وئيگس (vagus) چوندا آھن جا نڙي ۽ پيٽ کي مغز سان ملائيندي آهي، اھا جڏھن رت جي نسن تي اثرانداز ٿيندي آھي تہ ڪثرت سان اوٻاسيون اينديون آهن.ان عمل کي ويسووئيگل ري-ايڪشن (Vasovagal reaction) چوندا آهن.اھو رد عمل ننڊ يا دماغي حالت جي ڪمي بيشي ڪري ٿيندو آھي. ان کان علاوه اھا حالت دل جي دوري يا دل جي شريان aorta جي ڪنھن نقص جو سبب به ٿي سگھي ٿي.^[3]

جانورن ۾ اوٻاسي

سڀني ڪرنگھي وارن جانورن مڇين ۽ پکين سميت اوٻاسي ڏيندا آهن.^[3] انسانن سميت ڪجهه جانورن ۾ اھو عمل ڦھلجندڙ contagious ھوندو آھي جن ۾ چمپنيزي باندرن، ڪتن ۽ بگھڙن ۾ اوٻاسي جو عمل ڦھلجندڙ ھوندو آھي .يعني اگر انھن ڪوئي اوٻاسي ڏيندو ته ان کي ڏسندڙ ٻئي کي بہ اوٻاسي اچي ويندي آھي.^[3]