پاناما دستاويزون

پاناما دستاويزون Panama Papers
ملڪ جن جي ماڻهن جا نالا انهن دستاويزن ۾ آهن
تفصيل	جاري شدہ 11.5 ملين دستاويزون (2.6 ٽيرا بائٽس)
ڪاغذات جي تاريخ	1970 جي ڏهائي – 2016
جاري ڪرڻ جو عرصو	اپريل 2016
بنيادي ناشر	Süddeutsche Zeitung, International Consortium of Investigative Journalists
لاڳاپيل مضمون	List of people named in the Panama Papers
دفتري ويب سائٽ	panamapapers.de panamapapers.icij.org panamapapers.sueddeutsche.de/en/

پاناما دستاويزون 11.5 ملين خفيہ ڪاغذات ۾ جنکي قانوني مشاورتي ڪمپني موساڪ فونسڪا (انگريزي: Mossack Fonseca) بڻايو هيو۔ هي ڪمپني پاناما ۾ قائم ٿي ۽ ن جي پوري دنيا ۾ 40 جي قريب دفتر آهن۔ هي فرم دنيا جي چوٿين وڏي قانوني فرم آهي ۽ ان جي وجہ شهرت وڏي وڏي شخصيتن جا اثاثا لڪائڻ ۽ ٽيڪس چوري ۾ مدد ڏيڻ آهي۔

پس منظر

2015ء ۾ هڪ جرمن اخبار زيتوشي زائتونگ کان هڪ نامعلوم شخص رابطو ڪيو ۽ ان "موزيڪ فونيسڪا" نالي مشهور لا فرم جي انتهائي ڪلاسيفائيڊ ڊاڪومنٽس ڏيڻ جي پيشڪش ڪئي۔ جرمن اخبار هي تمام ڊاڪومنٽس " انٽرنيشنل ڪنسورشيم آف انويسٽي گيٽو جرنلسٽس" (ICIJ) جي حوالي ڪري ڇڏيا جيڪي ان کان پهرئين انهيءَ اخبار سان گڏ آف شور ليڪس، لڪس ليڪس ۽ سوئس ليڪس تي ڪم ڪري چڪو هوا۔

انهن پيپرز جي لاءِ ڪيل تحقيقات ۾ گذريل 12 مهينن جي دوران 100 صحافتي تنظيمن کان ۽ 80 ملڪن سان تعلق رکڻ وارن 400 جي قريب صحافين حصو ورتو۔ هي تحقيقات عالمي سطح تي ان نوعيت جي تعاون جي هڪ تمام وڏي مثال آهي۔

ان ۾ وڏي وڏي ڪي ٽيم، برطانوي اخبار گارڊين، فرانسيسي اخبار لا موند، ارجنٽائن جي اخبار لا نيسيون شامل هيون۔

ان تحقيق تي ڪم ڪندڙ ٽيم جو پهريون اجلاس واشنگٽن، ميونخ، لنڊن ۽ للهيمر ۾ ٿيو، جنهن ۾ تحقيق جي دائرۂ ڪار جو تعين ڪيو ويو۔

پورو هڪ سال ان ڊاڪومنٽس تي تحقيق ڪئي ۽ بالآخر پتو لڳايو ته اُهي تمام ڊاڪومنٽس باڪل اصلي ۽ درست هيا۔

تحقيق جو طريقۂ ڪار

موساڪ فونسيڪا هر شيل ڪمپني جي لاءِ هڪ فولڊر بڻايو هيو جنهن ۾ ڪمپني جي اي ميلز، رابطا، ڳالهه ٻولهه، ٽهيڪي ۽ ان جي سڪين شدہ دستاويزون شامل هيون۔ سڀ کان پهرئين تحقيق ڪارن سڄي ڊيٽا کي بهترين ڪارکردگي واري ڪمپيوٽرن تي چڙهايوجنهن جي نتيجي ۾ فائلن کي پڙهڻ ۾ آساني ملي ۽ انهنکي ترتيب ڏنو ويو جنهن جي نتيجي ۾ صحافين کي ان سڄي ڊيٽا کي گوگل جي سرچ جي طرح کنگالڻ ۾ مدد ملي۔

چند منٽن ۾ سڄي ڊيٽا کي سڌارڻ کان بعد ان تي تحقيق جو ڪم شروع ٿيو جنهن ۾ هر سامهون ايندڙ نالي جي باري ۾ سوال سامهون آندا ويا ته انهن ڪمپنين ۾ ان فرد جو ڇا ڪردار آهي؟ پيسا ڪٿان کان اچي رهيا آهن؟ پيسا ڪٿي وڃي رهيا آهن؟ ڇا اسٽرڪچر قانوني آهي؟

عمومي طور تي آف شور ڪمپني رکڻ غير قانوني ناهي بلڪہ آف شور ڪمپنيون بڻائڻ کي وڏي پيماني تي ڪاروباري سودي ڪرڻ جي طرف قدم سمجيو ويندو آهي۔

اجراء

جرمن اخبار ان پوري ڊيٽا جي خلاصي رپورٽ جي شڪل ۾ اپريل 2016ء تي جاري ڪري ڇڏيو ۽ انکي "پاناما پيپرز ليڪ" جو نالو ڏنو۔ ان وقت تائين ٿيندڙ تمام ليڪس ۾ هي تاريخ جو سڀ کان وڏي ليڪ هئي جنهن ۾ تقريباً سوا ڪروڙ ڊاڪومنٽس آهن جنهن جو مقدار 2 اعشاريہ 6 ٽيرا بائيٽس آهي۔ان ۾ ٻه لک 14 هزار فرد، ڪمپنيون، ٽرسٽ ۽ فاؤنڊيشن جي تفصيلات آهن۔

انهن دستاويزن ۾ سابق ۽ موجودہ سربراه مملڪت جا نالا آهن بشمول انهن آمرن جي جن تي ملڪ جي دولت لٽڻ جا الزام آهن۔

انهن دستاويزات جي مطابق سربراهه مملڪت ۽ ٻين سياستدانن جي 60 جي قريب رشتيدار ۽ رفقا جا نالا پڻ آيا آهن۔

فائلز ۾ روسي صدر پيوٽن جي قريبي رفقا، چينی صدر جي ڀيڻئي، يوڪرين جي صدر، ارجنٽينا جي صدر، برطانوي وزير اعظم ڊيوڊ ڪيمرون جي آنجهاني والد، ۽ وزير اعظم پاڪستان جي چئن منجهان ٽي ٻارن جو ذڪر آهي۔

فائل مان معلوم ٿئي ٿو ته ڪهڙي طرح موساڪ فونسيڪا جي گراهڪن ڪيئن مني لانڊرنگ ڪئي، پابندين کان بچڻ ۽ ٽيڪس چوري ڪئي۔

ایک کیس میں اس لا کمپنی نے ایک لکھ پتی کو جعلی ملکیتی حقوق کے دستاویزات دیے تاکہ حکام سے دولت چھپا سکے۔ یہ بین الاقوامی ریگلولیشن کی خلاف ورزی ہے جو منی لانڈرنگ کو روکنے اور ٹیکس چوری کو روکنے کے لیے ہے۔

آئی سی آئی جے کے ڈائریکٹر جیرارڈ رائل کہتے ہیں کہ یہ دستاویزات پچھلے 40 برسوں میں موساک فونسیکا کی روزمرہ کی سرگرمیوں کا احاطہ کرتی ہیں۔ انھوں نے کہا: ’میرے خیال سے یہ انکشافات ’آف شور‘ دنیا کو پہنچنے والا سب سے بڑا صدمہ ثابت ہوں گے۔

تقابلي جائزو

پاناما دستاویزات کے ڈیٹا کے حجم کا اندازہ اس بات سے لگایا جا سکتا ہے کہ یہ وکی لیکس کی سفارتی کیبلز، آف شور لیکس، لکس لیکس، سوئس لیکس کے سارے ڈیٹا سے زیادہ ہے جس میں 4804618 ای میلز، 3047306 ڈیٹا بیس کی اقسام ، 2154264 پی ڈی ایف فائلیں، 1117026 تصاویر، 320166 تحریری دستاویزات اور 2242 دیگرجس میں موساک فونسیکا کے اندرونی ڈیٹا بیس کا حصہ بھی شامل ہے جو 1970ء سے 2016ء تک پھیلا ہوا ہے۔

• وڪي ليڪس جي سفارتي ڪيبلز (2010ء) هڪ اعشاريہ ست گيگا بائٽس
• آف شور ليڪس (2013ء) ٻه سو سٺ گيگا بائٽس
• لڪس ليڪس (2014ء) چار گيگا بائٽس
• سوئس ليڪس (2016ء) ٽي اعشاريہ ٽي گيگا بائٽس
• پاناما دستاويزون (2016ء) ٻه اعشاريہ ڇه ٽيرا بائٽس

شڪوڪ ۽ شبهات

اس تمام دستاویزات میں کسی بھی امریکی شخص کا نام نہیں ہے حالانکہ امریکا میں سالانہ اربوں ڈالر محصول چوری ہوتا ہے۔ یہ بات ان سارے معاملات پر سوالیہ نشان ہے۔ دیگر یہ کہ جس نامعلوم شخص نے اتنا زیادہ ڈیٹا مہیا کیا ہے اس شخص نے اس کے عوض کچھ مالی فائدہ طلب نہیں کیا محض اپنی حفاظت پر اپنے تحفظات بیان کر کے ضمانت لی تھی۔

ٻئي قسط

9 مئی 2016ء کو انٹرنیشنل کنسورشیم آف انویسٹیگیٹو جرنلسٹس کی جانب سے پاناما پیپرز کی دوسری قسط جاری کی گئی جس میں مزید دو لاکھ آف شور کمپنیوں میں امراء کی دولت کی تفصیلات موجود تھیں۔

9 مئی بروز پیر کی شب انٹرنیشنل کنسورشیم آف انویسٹیگیٹو جرنلسٹس یعنی آئی سی آئی جے موساک فونسیکا کے لیک کی جانے والی دستاویزات کی مزید تفصیل گرینویج کے معیاری وقت کے مطابق شام چھ بجے شائع کی گئیں۔

ان دستاویزات میں تقریباً دو سو پاکستانی سیاستدانوں، تاجروں اور دیگر افراد کے نام بھی شامل ہیں۔ آئی سی آئی جے کی ویب سائٹ پر شائع کیے جانے والے ڈیٹا میں تین پاکستانی آف شور کمپنیاں اور 150 سے زائد پاکستانیوں کے پتے شامل تھے۔

یہ دستاویزات offshoreleaks.icij.org پر دستیاب ہیں۔

وڌيڪ ڏسو

• پاناما دستاويزن ۾ مذڪور شخصيتون

خارجي ڳنڍڻا

• Panama Papers Portal of انٽرنيشنل ڪنسورشيم آف انويسٽي گيٽو جرنلسٽس (USA)
• Panama Papers Portal of Süddeutsche Zeitung (Germany)