مواد ڏانھن هلو

مسلم اسپين

کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
الاندلس ۽ عيسائي سلطنتون تقريباً 1000ع ۾.

الاندلس، هسپانيا، جنهن کي مسلم اسپين، مسلم آئيبيريا يا اسلامي آئيبيريا به چيو ويندو آهي، هڪ وچين دور جو مسلم علائقو ۽ ثقافتي علائقو هو جنهن پنهنجي شروعاتي دور ۾ آئيبيريا، اڄ جي پرتگال ۽ اسپين جي اڪثر علائقن تي قبضو ڪيو هو. ان جي سڀ کان وڏي جاگرافيائي حد تائين، هن آئيبيرين جزيري نما (Iberian peninsula) جي اتر اولهه ۽ موجوده ڏينهن جي ڏکڻ فرانس سيپٽيمانیا (8 صدي عيسويء) جي هڪ حصي تي قبضو ڪيو ۽ لڳ ڀڳ هڪ صدي (9 صدي کان 10 صدي) تائين فرانڪسينيٽ کان الپائن لنگهه تي پنهنجو ڪنٽرول وڌايو جيڪو اٽلي کی باقي مغربي يورپ سان ڳنڍي ٿو.[1][2][3] اهو نالو عام طور تي 711ع ۽ 1492ع جي وچ ۾ مختلف وقتن تي مسلمانن جي حڪومت ڪندڙ جزيري نما جي انهن حصن کي بيان ڪري ٿو (جنهن کي مور جو عام نالو ڏنو ويو آهي)، جيتوڻيڪ حدون تبديل ٿينديون رهيون جيئن عيسائي ريڪونڪويسٽا ترقي ڪئي،,[4][5][6] آخرڪار جديد دور اندلس ۽ پوءِ گريناڊا جي امارت ڏانهن جي چوڌاري ڏکڻ ڏانهن ڇڪجي وئي.

هسپانيا جي اموي فتح کان پوءِ، الاندلس، ان وقت ان جي وڏي حد تائين، پنجن انتظامي يونٽن ۾ ورهائجي ويو، جيڪو تقريباً جديد اندلس، پورچوگال ۽ گاليشيا، ڪاسٽل ۽ ليون، ناوارري، آراگون، بارسلونا جي علائقي ۽ سيپٽيمانيا سان ملندڙ جلندڙ آهي.[7] هڪ سياسي ڊومين جي طور تي، هن ڪاميابي سان اموي خلافت جو هڪ صوبو قائم ڪيو، جيڪو خليفي الوليد اول (711ع کان 750ع) پاران شروع ڪيو ويو؛ قرطبه جي امارت (750ع کان 929ع)؛ قرطبه جي خلافت (929ع کان 1031ع)؛ ۽ قرطبه جي طايفا (جانشين) سلطنتن جي خلافت. انهن بادشاهن جي حڪمراني مسلمانن ۽ عيسائين جي وچ ۾ ثقافتي تبادلي ۽ تعاون ۾ اضافو ٿيو. عيسائين ۽ يهودين کي جزيه نالي هڪ خاص ٽيڪس رياست جي تابع ڪيو ويو، جنهن جي بدلي ۾ انهن کي پنهنجي مذهب تي عمل ڪرڻ ۾ اندروني خودمختياري ڏني وئي ۽ مسلمان حڪمرانن طرفان ساڳئي سطح جي تحفظ جي آڇ ڪئي. جزيه نه رڳو ٽيڪس هو، پر ماتحتيءَ جو علامتي اظهار به هو.[8]

قرطبه جي خلافت تحت، الاندلس تعليم جو مرڪز هو، ۽ قرطبه جو شهر، جيڪو يورپ جو سڀ کان وڏو شهر هو، سڄي ميڊيٽرينين بصرين، يورپ ۽ اسلامي دنيا ۾ هڪ اهم ثقافتي ۽ اقتصادي مرڪز بڻجي ويو. اسلامي ۽ مغربي سائنس جي ترقيءَ جون ڪاميابيون الاندلس مان آيون، جن ۾ ٽرگنوميٽري (جابر)، فلڪيات (الرزيڪ)، سرجري (ابولقيس)، فارماسولوجي (ابن رشد)،[9] زرعي علم (ابن بسال ۽ ابو الخير الاشبيلي) ۽ ٻيا شعبا شامل آهن.[10] الاندلس يورپ ۽ رومی (ميڊيٽرينين) سمنڊ جي آس پاس جي زمينن لاءِ هڪ وڏو تعليمي مرڪز ۽ گڏوگڏ اسلامي ۽ عيسائي دنيا جي وچ ۾ ثقافتي ۽ سائنسي مٽاسٽا جو هڪ ذريعو بڻجي ويو.[11]

ان جي تاريخ جو گهڻو حصو، الاندلس اتر ۾ عيسائي بادشاهن سان تڪرار ۾ رهیو. اموي خلافت جي زوال کان پوءِ اندلس ننڍين ننڍين رياستن ۽ جاگیرن ۾ ورهائجي ويو. عيسائين کان، الفونسو ششم جي تحت قشتالیئن جي اڳواڻي ۾ حملا تيز ٿي ويا. المورد سلطنت مداخلت ڪئي ۽ علائقي تي عيسائي حملن کي رد ڪيو، ڪمزور اندلس مسلم شهزادن کي معزول ڪيو ۽ الاندلس کي سڌي بربر حڪمراني هيٺ شامل ڪيو. ايندڙ اڌ صديءَ ۾، الاندلس بربر مسلم سلطنتن المراود ۽ الموحدون جو هڪ صوبو بڻجي ويو، ٻنهي جو تعلق مراڪش ۾ آهي.

آخرڪار، آئیبیرين جزائر جي اتر ۾ عيسائي بادشاهن ڏکڻ ڏانهن مسلمان رياستن تي قبضو ڪيو. سال 1085ع ۾ الفونسو ششم ٽوليڊو تي قبضو ڪيو ء مسلمانن جي طاقت جو بتدريج زوال شروع ڪيو. سال 1236ع ۾ قرطبہ جي زوال سان، ڏکڻ جو گهڻو حصو جلدي عيسائي راڄ هيٺ اچي ويو ۽ غرناطہ جي امارت ٻن سالن کان پوءِ قشتالیہ جي سلطنت جي ماتحت رياست بڻجي وئي. 1249ع ۾، پرتگالي فوجن الگاروي جي فتح سان گڏ الفونسو سوم جي فتح ڪئي، غرناطہ کي آئبیرين جزائر تي آخري مسلم رياست طور ڇڏي ڏنو. آخرڪار، 2 جنوري، 1492ع تي، امير ابو عبداللہ، محمد یازدھم غرناطہ جي امارت کي قشتالیہ جي راڻي ازابيلا اول جي حوالي ڪري ڇڏيو.[12] هن جزيري جي ري ڪنڪویسٽا کي مڪمل ڪيو. جيتوڻيڪ الاندلس هڪ سياسي وجود جي حيثيت سان ختم ٿي چڪو آهي، اسلامي حڪومت جي لڳ ڀڳ اٺن صدين اندلس جي ثقافت ۽ ٻولي تي هڪ اهم اثر ڇڏيو آهي.[13]

حوالا

[سنواريو]
  1. ↑ Versteegh, Kees (1990-01-01). "The Arab Presence in France and Switzerland in the 10Th Century" (en ۾). Arabica 37 (3): 359–388. doi:10.1163/157005890X00041. ISSN 1570-0585. http://booksandjournals.brillonline.com/content/journals/10.1163/157005890x00041. 
  2. ↑ Wenner, Manfred W. (August 1980). "The Arab/Muslim Presence in Medieval Central Europe" (en ۾). International Journal of Middle East Studies 12 (1): 59–79. doi:10.1017/S0020743800027136. ISSN 1471-6380. https://www.cambridge.org/core/journals/international-journal-of-middle-east-studies/article/arabmuslim-presence-in-medieval-central-europe/DC701B38E873F9B25B995114D47C3711. 
  3. ↑ Some authors mention bands penetrating as far north as Sankt Gallen, where they sacked the monastery in 939. Cf. Ekkehard, Casus S. Galli, IV, 15 (pp. 137f); Lévi-Provençal (1950:60); Reinaud (1964:149f).
  4. ↑ "Para los autores árabes medievales, el término Al-Andalus designa la totalidad de las zonas conquistadas – siquiera temporalmente – por tropas arabo-musulmanas en territorios actualmente pertenecientes a Portugal, España y Francia" ("For medieval Arab authors, Al-Andalus designated all the conquered areas – even temporarily – by Arab-Muslim troops in territories now belonging to Portugal, Spain and France"), José Ángel García de Cortázar, V Semana de Estudios Medievales: Nájera, 1 al 5 de agosto de 1994, Gobierno de La Rioja, Instituto de Estudios Riojanos, 1995, p. 52.
  5. ↑ Eloy Benito Ruano (2002). Tópicos y realidades de la Edad Media. Real Academia de la Historia. p. 79. ISBN 978-84-95983-06-0. https://books.google.com/books?id=xX35wGGJaaIC. "Los arabes y musulmanes de la Edad Media aplicaron el nombre de Al-Andalus a todas aquellas tierras que habian formado parte del reino visigodo: la Peninsula Ibérica y la Septimania ultrapirenaica. ("The Arabs and Muslims from the Middle Ages used the name of al-Andalus for all those lands that were formerly part of the Visigothic kingdom: the Iberian Peninsula and Septimania")" 
  6. ↑ The Oxford Dictionary of Islam. Esposito, John L.. New York: Oxford University Press. 2003. doi:10.1093/acref/9780195125580.001.0001. ISBN 0195125584. OCLC 50280143. 
  7. ↑ O'Callaghan, Joseph F. (1983-10-31). A History of Medieval Spain. Ithaca: Cornell University Press. p. 142. ISBN 0801468728. OCLC 907117391. https://books.google.com/books?id=yA3p6v3UxyIC&pg=PA142. 
  8. ↑ Lewis, Bernard. The Jews of Islam. PrincetMeyrick, Fredrick. The Doctrine of the Church of England on the Holy Communion. NJ: Princeton University Press, 1984. p. 14. "Under the ruling Caliph (the descendant of Mohammed – the prophet of G–d on earth), the Jews were able to preserve their rites and traditions. Peaceful coexistence led to their economic and social expansion. Their status was that of Dhimmis, non-Muslims living in a land governed by Muslims. The Jews had limited autonomy, but full rights to practice their religion, as well as full protection by their Muslim rulers, but this did not occur for free. There was a specific tax called the jizya that Dhimmis had to pay to receive these benefits. Having its origin in the Qur'an, it states Dhimmis who did not pay this tax, should either convert to Islam, or face the death penalty (Qur'an 9, 29). This tax, higher than the tax Muslims had to pay, was in several occasions one of the most important sources of income for the kingdom. The jizya was not only a tax, but also a symbolic expression of subordination (Lewis 14)."It is a common misapprehension that the holy war meant that the Muslims gave their opponents a choice 'between Islam and the sword'. This was sometimes the case, but only when the opponents were polytheist and idol-worshippers. For Jews, Christians, and other 'People of the Book', there was a third possibility, they might become a 'protected group', paying a tax or tribute to the Muslims but enjoying internal autonomy" (Watt 144)
  9. ↑ Covington, Richard (2007). Arndt, Robert. ed. "Rediscovering Arabic Science". Saudi Aramco World (Aramco Services Company) 58 (3): 2-16. http://archive.aramcoworld.com/issue/200703/rediscovering.arabic.science.htm. 
  10. ↑ Zaimeche, Salah. "Agriculture in Muslim civilisation : A Green Revolution in Pre-Modern Times". Muslim Heritage. وقت 7 October 2017 کي اصل کان آرڪائيو ٿيل. 
  11. ↑ Covington, Richard (2007). Arndt, Robert. ed. "Rediscovering Arabic Science". Saudi Aramco World (Aramco Services Company) 58 (3): 2-16. http://archive.aramcoworld.com/issue/200703/rediscovering.arabic.science.htm. 
  12. ↑ Pigna, Felipe. "La Reconquista española". El Historiador (ٻولي ۾ Spanish). وقت 8 December 2015 کي اصل کان آرڪائيو ٿيل. 
  13. ↑ "The Moors in Andalucia – 8th to 15th Centuries". Andalucia Com SL. حاصل ڪيل 28 November 2015. 
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=مسلم_اسپين&oldid=279338" تان ورتل