ڊگھائي (فزڪس)

نظر ھيٺ مضمون a physical measurement تي آهي. ٻين استعمالن جي لاءِ ڊگھائي (فزڪس) (سلجھائپ) ڏسو.

ڊگھائي Length
هڪ ڪلوميٽر جي ميٽرڪ ڊيگهه 0.62137 ميل جي امپيريل ماپ جي برابر آهي.
عام نشانيون	L، l
ايس آئي يونٽ	ميٽر (m)
ٻيا يونٽ	ڊگھائي جي اڪائي ڏسو
Extensive?	ها
Dimension	${\mathsf {L}}$

ڊگھائي (Length) فاصلي جو ماپ آھي. مقدار جي عالمي نظام ۾، فاصلي جي طول و عرض سان ڊيگهه هڪ مقدار آهي. ماپ جي اڪثر نظامن ۾ ڊگھائي لاءِ بنيادي اڪائيون چونڊيو ويندو آھن، جنھن مان ٻيون ذيلي اڪائيون نڪتل آھن. اڪائين جي عالمي نظام (SI System) ۾ ڊگھائي لاءِ بنيادي اڪائي ميٽر آهي.

ڊگھائي عام طور تي ھڪڙي مقرر ٿيل شئي جي سڀ کان وڏي طول و عرض (Dimension) سمجھي ويندي آھي. بهرحال، اهو معاملو هميشه ناهي ۽ شايد ان پوزيشن تي منحصر هجي جنهن ۾ شئي آهي.

هڪ مقرر شيءِ جي ڊگھائي لاءِ مختلف اصطلاح استعمال ڪيا ويا آهن ۽ انهن ۾ اوچائي شامل آهي، جيڪا عمودي ڊيگهه يا عمودي حد، ويڪر ۽ کوٽائي آهي. اوچائي استعمال ٿيندي آهي جڏهن ڪو بنياد هجي جنهن مان عمودي ماپون وٺي سگهجن ٿيون. ويڪر عام طور تي ڊگھائي کان ننڍو طول و عرض ڏانهن اشارو ڪئي ٿو. کوٽائي ٽين طول عرض جي ماپ لاءِ استعمال ٿئي ٿي.

ڊگھائي ھڪڙي فضائي طول و عرض جي ماپ آھي، جڏھن ته ايراضي ٻن طول و عرض (ڊگھائي چورس) جي ماپ آھي ۽ حجم ٽن طول و عرض (ڊگھائي ڪعبي) جي ماپ آھي.

تاريخ

ماپ ان وقت کان اهم آهي جڏهن انسان خانه بدوشي ڇڏي آباد ٿيڻ لڳا ۽ تعميراتي مواد استعمال ڪرڻ، زمين تي قبضو ڪرڻ ۽ پاڙيسرين سان واپار ڪرڻ شروع ڪيو. جيئن جيئن مختلف هنڌن جي وچ ۾ واپار وڌندو ويو، تيئن ڊگھائي جي معياري اڪائين جي ضرورت وڌي وئي. جيئن سماج وڌيڪ ٽڪنالاجي طور تي مبني بڻجي ويو آهي مختلف شعبن جي وڌندڙ متنوع سيٽن ۾، مائڪرو اليڪٽرانڪس کان وٺي بين الاقوامي حد تائين، ماپ جي تمام گهڻي درستگي جي ضرورت آهي.

آئن اسٽائن جي خاص نسبت (Special Relativity) جي تحت، ڊگھائي کي هاڻي سڀني حوالن واري فريم ۾ مستقل نه ٿو سمجهيو ويندو آهي. اهڙيءَ طرح هڪ ڪاٺ جيڪو هڪ ميٽر ڊگهو آهي، هڪ ٻئي ريفرنس جي فريم ۾ جيڪو پهرين فريم جي نسبت سان حرڪت ڪري رهيو آهي، هڪ ميٽر ڊگهو نه هوندو. مطلب ته ڪنهن شئي جي ڊيگهه مبصر جي رفتار تي منحصر ڪري ٿي.

رياضي ۾ استعمال

اقليدسي Euclidean جاميٽري ۾، ڊگھائي سڌي لڪير سان ماپي ويندي آهي جيستائين ٻي صورت ۾ بيان ڪيل نه هجي ۽ انهن تي حصن ڏانهن اشارو ڪيو وڃي. پيٿاگورس جو نظريو ساڄي ٽڪنڊي جي پاسن جي ڊگھائي سان لاڳاپيل آهي، اڪيليڊين جاميٽري ۾ ڪيترن ئي ايپليڪيشنن مان هڪ آهي. ڊگھائي پڻ ماپي سگھجي ٿي ٻين قسمن جي وکر سان ۽ ان کي آرڪليٿ سڏيو ويندو آھي. ٽڪنڊي ۾، اوچائي جي ڊگھائي، هڪ لڪير وارو ڀاڱو جيڪو ظرف کان لنگھندڙ پاسي کان نڪرندو آهي (جنهن کي ٽڪنڊي جو بنياد چيو ويندو آهي)، ٽڪنڊي جي اوچائي سڏيو ويندو آهي. مستطيل جي ايراضي مستطيل جي ڊگھائي × ويڪر جي وضاحت ڪئي وئي آهي. جيڪڏهن هڪ ڊگهو پتلي مستطيل ان جي مختصر پاسي تي بيٺو آهي ته ان جي ايراضي پڻ ان جي اوچائي × ويڪر طور بيان ڪري سگهجي ٿي. هڪ مضبوط مستطيل دٻي جو حجم (جهڙوڪ ڪاٺ جو تختو) اڪثر ڪري بيان ڪيو ويندو آهي ڊگھائي × اوچائي × ڊائي. هڪ ڪثرت جو دائرو ان جي پاسن جي ڊيگهه جو مجموعو آهي. هڪ سرڪلر ڊسڪ جي فريم ان ڊسڪ جي چوديواري (هڪ دائري) جي ڊيگهه آهي.

اڪائيون

اصل مضمون: ڊيگهه جي اڪائيون

فزيڪل سائنسز ۽ انجنيئرنگ ۾، جڏهن ڪو ڊگھائي جي اڪائين جي ڳالهه ڪري ٿو، ته لفظ ڊگھائي مفاصلي (Distance) جي مترادف آهي. اتي ڪيتري ئي اڪائيون آھن جيڪي ڊگھائي کي ماپڻ لاء استعمال ڪي وينديون آھن. تاريخي طور تي، ڊگھائي جي اڪائي شايد انساني جسم جي حصن جي ڊگھائي مان نڪتل هوندي، فاصلو ڪيترن ئي قدمن ۾ طي ڪيو، زمين تي نشانن يا هنڌن جي وچ ۾ فاصلو، يا پاڻمرادو ڪنهن عام شئي جي ڊيگهه مان نڪتل هونديون.

اڪائين جي ٻين الاقوامي نظام (SI System) ۾، ڊيگهه جي بنيادي اڪائي ميٽر (علامت، m) آهي، جيڪو هاڻي روشني جي رفتار جي لحاظ سان بيان ڪي وئي آهي (تقريبن 30 ڪروڙ ميٽر في سيڪنڊ). ملي ميٽر(mm)، سينٽي ميٽر (cm) ۽ ڪلوميٽر (km)، ميٽر مان نڪتل آهن، پڻ عام طور تي استعمال ٿيل اڪائيون آهن. آمريڪا جي رواجي اڪائين ۾، انگلش يا امپيريل نظام جي يونٽن ۾، عام طور تي ڊگھائي جي اڪائين جي طور تي انچ (in)، فوٽ (ft)، گز (yd) ۽ ميل (mi) استعمال ٿيندا آهن. سامونڊي نيويگيشن ۾ استعمال ٿيندڙ ڊيگهه جو هڪ يونٽ ناٽيڪل ميل (nmi) آهي.

پڻ ڏسو

• نوري سال
• مائڪرو ميٽر
• فاصلو