ڪتب خانو

Interior of the National Library of Finland in Helsinki

ڪتب خانو يا دارُ الڪُتب يا مڪتبو (Library)، هڪ اهڙي جاء آھي جتي اُنهن ماڻهن کي پڙهڻ لاء ڪتاب مهيا ڪيا ويندا آهن جيڪي مالي يا ٻين سببن جي ڪري ڪتاب خريد ڪري نٿا سگهن يا وري ڪتابن جو هڪ مجموعو جن کي خريد ڪرڻ بغير پڙهي سگهن ٿا.

جديد ڪتب خانن ۾ ڪتاب سان گڏ ڪتابي آڊيو ٽيپس (audio tapes)، ڪيسيٽون (cassettes)، وڊيو (videotapes) وغيره دستياب هوندا آهن. اهڙي طرح جديد ڪتب خانن ۾ ڪوئي به شخص هر قسم جي معلومات تائين ڪنهن به صورت ۽ ذريعي سان معلومات تائين بغير ڪنهن مشڪل جي رسائي حاصل ڪري سگهي ٿو. ان کان علاوه ڪتب خاني جا ماهر پڙهندڙن کي ڪتاب ڳولهڻ ۽ ڪتابن جي رکوالي جون خدمتون سرانجام ڏيندا آهن.

لائبريرين صرف ڪتاب رکڻ ۽ کڻڻ لاءِ نہ هوندا آهن، پر اُن مان ماڻهن کي ڄاڻ ملندي آهي. لائبريري منظم ادارو آهي، جتي بهترين تحقيق ٿي سگهندي آهي، ماڻهن کي ڪجهه سکڻ ۽ ڄاڻ حاصل ڪرڻ ۾ مدد ملندي آهي، لائبريريون استاد جهڙو ڪردار ادا ڪن ٿيون. بهترين قومي لائبريرين ۾ هر ڪتاب ترتيب سان رکيل هوندو آهي، جتان پڙهندڙ پنهنجي مرضيءَ جا ڪتاب پڙهي سگهندو آهي. جيتوڻيڪ موجوده دور ۾ انٽرنيٽ ڄاڻ ۽ ڪتابن جي حساب سان انتهائي اهم مواد مهيا ڪري ٿي. پر انٽرنيٽ لائبريرين جي اهميت گهٽائي نہ سگهي آهي، انٽرنيٽ هڪ هڪ وڏي سهولت ضرور آهي، پر تحقيق ڪندڙ ماڻهو لائبريرين ۾ وڃي ڪتاب پڙهڻ کي ترجيح ڏين ٿا. لائبريرين ۾ هر قسم جي ڊيٽا موجود هوندي آهي.

^{هڪ صارف شيلف مان ڪتاب حاصل ڪري رهيي آهي}

لائبريري ڪتابن جو هڪ مجموعو آهي، ۽ ممڪن آهي ته ٻين مواد ۽ ميڊيا، جيڪا ان جي ميمبرن ۽ لاڳاپيل ادارن جي ميمبرن جي استعمال لاء دستياب هجي. لائبريريون فزيڪل (هارڊ ڪاپيون) يا ڊيجيٽل (نرم ڪاپيون) مواد مهيا ڪن ٿيون ۽ فزيڪل مقام يا ورچوئل اسپيس يا ٻئي ٿي سگهن ٿيون. لائبريريءَ جي مجموعي ۾ عام طور تي ڇپيل مواد شامل هوندو آهي جيڪو گهر وٺي سگهجي ٿو ۽ عام طور تي پبليڪيشن جو هڪ حوالو سيڪشن پڻ شامل هوندو آهي جيڪو صرف احاطي اندر استعمال ڪري سگهجي ٿو. وسيلا جهڙوڪ فلمن جا ڪمرشل ريليز، ٽيليويزن پروگرام، ٻيون وڊيو رڪارڊنگ، ريڊيو، ميوزڪ ۽ آڊيو رڪارڊنگ ڪيترن ئي فارميٽ ۾ موجود هوندا. انهن ۾ ڪمپيڪٽ ڊسڪ (CD)، ڪيسٽون يا ٻيون قابل اطلاق فارميٽ جهڙوڪ مائڪرو فلمز شامل آهن. اهي شايد معلومات، موسيقي يا ٻين مواد تائين رسائي فراهم ڪري سگھن ٿيون جيڪي ببليوگرافڪ ڊيٽابيس تي رکيل آهن.

لائيبريريون وڏي پيماني تي مختلف ٿي سگهن ٿيون ۽ عوامي اداري جهڙوڪ حڪومت، هڪ ادارو (جهڙوڪ اسڪول يا ميوزيم)، ڪارپوريشن يا هڪ خانگي فرد جي ذريعي منظم ۽ سنڀالي سگھجن ٿيون. مواد مهيا ڪرڻ کان علاوه، لائبريريون لائبريرين جون خدمتون پڻ مهيا ڪن ٿيون جيڪي معلومات کي ڳولڻ، چونڊڻ، گردش ڪرڻ ۽ منظم ڪرڻ ۾ جڏهن ته معلومات جي ضرورتن جي تشريح ڪرڻ ۽ مختلف وسيلن سان معلومات جي وڏي مقدار کي نيويگيٽ ڪرڻ ۽ تجزيو ڪرڻ تربيت يافته ماهر آهن.

مطالعي جو علائقو لائبريري ۽ معلوماتي سائنس طور سڃاتو وڃي ٿو. لائبريريءَ جون عمارتون اڪثر ڪري پڙهائيءَ لاءِ خاموش علائقا مهيا ڪن ٿيون، گڏوگڏ گروپ اسٽڊي ۽ تعاون لاءِ عام علائقا ۽ انهن جي اليڪٽرانڪ وسيلن، جهڙوڪ ڪمپيوٽر ۽ انٽرنيٽ تائين رسائي لاءِ عوامي سهولتون مهيا ڪري سگهن ٿيون. لائبريري جا صارف ۽ پيش ڪيل عام خدمتون ان جي قسم جي لحاظ کان مختلف آهن. مثال طور، عوامي لائبريري جي استعمال ڪندڙن جي ضرورتون خاص لائبريري يا علمي لائبريري جي ضرورتن کان مختلف آهن.

لائبريريون ڪميونٽي جا مرڪز به ٿي سگهن ٿيون. اتي پروگرام ڪيا ويندا آهن ۽ ماڻهو زندگيءَ سکيا ۾ مصروف ٿي سگهن ٿا. جديد لائبريريون پنهنجون خدمتون عمارت جي فزيڪل ديوار کان ٻاهر، مواد مهيا ڪرڻ سان، اليڪٽرانڪ ذريعن، بشمول گهر کان انٽرنيٽ ذريعي، وڌائين ٿيون. اهي خدمتون جيڪي لائبريريون پيش ڪن ٿيون مختلف طور تي لائبريري خدمتون، معلوماتي خدمتون، يا بيئن جي ميلاپ "لائبريري ۽ معلوماتي خدمتون" جي طور تي بيان ڪيون ويون آهن، جيتوڻيڪ مختلف ادارا ۽ ذريعا اهڙي اصطلاحن جي مختلف وضاحت ڪن ٿا.

گيلري

قائداعظم لائبرري، لاهور

برٽش ميوزيم جو ريڊنگ روم

خارجي لنڪس

• Libraries at Curlie
• LIBweb—Directory of library servers in 146 countries via WWW
• Centre for the History of the Book, hss.ed.ac.uk
• Libraries: Frequently Asked Questions, ibiblio.org
• The Concept of Library: Definition of Library آرڪائيو ڪيا ويا 2023-05-07 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. sifonia.com