چلي

ڳنڍڻن کي سنواريو
کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
سلجھائپ صفحن جي لاءِ معاونت نظر ھيٺ مضمون the Republic of Chile تي آهي. ٻين استعمالن جي لاءِ چلي (سلجھائپ) ڏسو.
Republic of Chile

República de Chile  ([[اسپينش ، هسپانوي يا اسپيني ٻولي

Spanish language|اسپينش ، هسپانوي يا اسپيني ٻولي

Spanish]])
Flag of Chile
{{{coat_alt}}}
جھنڊو نِسبتي نشان
شُعار: 'Por la razón o la fuerza
("By reason or by force")
ترانو: Himno Nacional de Chile
("National Anthem of Chile")
Chilean territory in dark green; claimed but uncontrolled territory in light green
Chilean territory in dark green; claimed but uncontrolled territory in light green
گادي جو هنڌ Santiagoa
33°26′S 70°40′W / 33.433°S 70.667°W / -33.433; -70.667
سڀ کان وڏو شهر capital
National language Spanish
مذهب (2018)
مقامي آبادي
حڪومت Unitary presidential republic
Gabriel Boric
Juan Antonio Coloma
Ricardo Cifuentes
Juan Fuentes Belmar
مقننه National Congress
Senate
Chamber of Deputies
Independence from Spain
18 September 1810
12 February 1818
• Recognized
 25 April 1844
11 March 1981
پکيڙ
• جملي
 [اوزا تبديل: invalid number] (37th)
• پاڻي (%)
 2.1 (as of 2015)[3]
آبادي
• 2023 اندازو
 19,629,588[4] (65th)
•  گھاٽائي
 24 /km2 (62.2 /sq mi) (198th)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد ) 2023 لڳ ڀڳ
• ڪل
 $597.520 billion[5] (45th)
• في سيڪڙو
 $29,934[5] (64th)
جِي. ڊي. پي  (رڳو نالي ۾ ) 2023 لڳ ڀڳ
• ڪل
 $344.400 billion[5] (45th)

چلي (Chile)، سرڪاري طور تي چلي جي جمهوريه (Republica De Chile)، اولهه ڏکڻ آمريڪا ۾ هڪ ملڪ آهي. اهو دنيا جو ڏاکڻين ملڪ آهي ۽ انٽارڪيڪا جي ويجهو آهي، انڊیس (Andes) جبل ۽ پئسفڪ سمنڊ جي وچ ۾ زمين جي هڪ تنگ پٽي سان پکڙيل آهي. 7,56,102 چورس ڪلوميٽر (2,91,933 چورس ميل) جي ايراضيءَ سان ۽ سال 2017ع تائين هڪ ڪروڙ 75 لک (17.5 ملين) جي آبادي سان، چلي جون سرحدون اتر ۾ پيرو، اتر اوڀر ۾ بوليويا ۽ ارجنٽائن سان ملن ٿيون. اوڀر ۾، ۽ ڏکڻ ڏانهن ڊريڪ آبی گذرگاھہ (Drake Passage) آهي. ملڪ ڪيترن ئي پئسفڪ ٻيٽن تي پڻ ڪنٽرول ڪري ٿو، جن ۾ جوآن فرنانڊيز، اسلا سالاس يو گومیز، ڊيسون ٽوراڊاس ۽ ايسٽر ٻيٽ شامل آهن، ۽ انٽارڪيڪا جي اٽڪل 12,50,000 چورس ڪلوميٽرن (480,000 چورس ميل) کي چلي جي انٽارڪٽڪ ٽريري طور دعويٰ ڪري ٿو. چلي جي گاديءَ جو هنڌ ۽ سڀ کان وڏو شهر سانٽياگو آهي، ۽ قومي ٻولي اسپينش آهي.

اسپين 16ھین صدي جي وچ ڌاري علائقي کي فتح ڪيو ۽ نوآبادي ڪئي، انڪا (Inca) راڄ کي تبديل ڪيو، پر آزاد ماپوچی (Mapuche) ماڻهن کي فتح ڪرڻ ۾ ناڪام ٿيو، جيڪي هاڻي ڏکڻ۔مرڪزي چلي ۾ آباد آھن. چلي سال 1818ع ۾ اسپين کان آزاديءَ جي اعلان کان پوءِ سال 1830ع ۾ نسبتاً مستحڪم آمرانه جمهوريه طور اڀري آيو. 19هين صديءَ جی دوران، چلي اهم معاشي ۽ علائقائي ترقيءَ جو تجربو ڪيو، سال 1880ع واري ڏهاڪي ۾ ماپوچ جي مزاحمت جو خاتمو ڪيو ۽ پئسفڪ جي جنگ (1879-1883) ۾ پيرو ۽ بوليويا کي شڪست ڏئي پنهنجي موجوده اترين علائقي کي حاصل ڪيو. 20ھین صدي عيسويءَ ۾، سال 1970ع جي ڏهاڪي تائين، چلي ۾ جمهوري عمل جاری رھيو ۽ آباديءَ ۾ تيزيءَ سان واڌ ۽ شهري ٿيڻ جو تجربو ٿيو، جڏهن ته پنهنجي معيشت کي سهارو ڏيڻ لاءِ تانبا جي مائننگ مان برآمدات تي وڌيڪ انحصار ڪيو. سال 1960ع ۽ 1970ع واري ڏهاڪي دوران، ملڪ سخت کاٻي۔ساڄي سياسي پولرائزيشن ۽ انتشار جو نشانو بڻيو، جنهن جي نتيجي ۾ سال 1973ع ۾ چلي جي بغاوت ٿي، جنهن سلواڊور آلندي جي جمهوري طور تي چونڊيل کاٻي ڌر جي حڪومت جو تختو اونڌو ڪيو. ان کانپوءِ آگسٽو پنوشي جي 16 سالن جي ساڄي ڌر جي فوجي آمريت هئي، جنهن جي نتيجي ۾ 3,000 کان وڌيڪ ماٹھو مرجی ویا يا گم ٿي ويا. پنوشي جي حڪومت سال 1990ع ۾ ختم ٿي وئي، سال 1988ع ۾ ريفرينڊم جي پٺيان، ۽ هڪ مرڪز۔کاٻي اتحاد پاران ڪامياب ٿي ويو، جيڪو سال 2010ع تائين حڪومت ڪيو. چلي هڪ اعلي آمدني واری معيشت آهي ۽ ڏکڻ آمريڪا ۾ سڀ کان وڌيڪ اقتصادي ۽ سماجي طور تي مستحڪم قومن مان هڪ آهي. لاطيني آمريڪا جي مقابلي ۾، في کس آمدني، گلوبلائيزيشن، امن، ۽ اقتصادي آزادي ۾. چلي پڻ رياست جي استحڪام ۽ جمهوري ترقي جي لحاظ کان علائقي ۾ سٺو ڪم ڪري ٿو، ۽ صرف ڪئناڊا جي پٺيان، آمريڪا ۾ ٻئين گھٽ قتل جي شرح تي فخر ڪري ٿو. چلي گڏيل قومن، لاطيني آمريڪي ۽ ڪيريبين رياستن جي ڪميونٽي (سي ايل اي سي)، ۽ پئسفڪ الائنس جو هڪ باني ميمبر آهي، ۽ 2010 ۾ او ای سی ڈی OECD ۾ شامل ٿيو.

Chile,[lower-alpha 1] officially the Republic of Chile,[lower-alpha 2] is a country in western South America. It is the southernmost country in the world and the closest to Antarctica, stretching along a narrow strip of land between the Andes Mountains and the Pacific Ocean. With an area of 756٬102 ڪلوميٽرزچورس (291٬933 sq mi)[2] and a population of 17.5 million as of 2017,[10] Chile shares borders with Peru to the north, Bolivia to the northeast, Argentina to the east, and the Drake Passage to the south. The country also controls several Pacific islands, including Juan Fernández, Isla Salas y Gómez, Desventuradas, and Easter Island, and claims about 1٬250٬000 ڪلوميٽرزچورس (480٬000 sq mi) of Antarctica as the Chilean Antarctic Territory.[nb 2] The capital and largest city of Chile is Santiago, and the national language is Spanish.

Spain conquered and colonized the region in the mid-16th century, replacing Inca rule, but failed to conquer the independent Mapuche people who inhabited what is now south-central Chile. Chile emerged as a relatively stable authoritarian republic in the 1830s after their 1818 declaration of independence from Spain. During the 19th century, Chile experienced significant economic and territorial growth, putting an end to Mapuche resistance in the 1880s and gaining its current northern territory in the War of the Pacific (1879–83) by defeating Peru and Bolivia. In the 20th century, up until the 1970s, Chile underwent a process of democratization[11][12] and experienced rapid population growth and urbanization,[13] while relying increasingly on exports from copper mining to support its economy.[14][15] During the 1960s and 1970s, the country was marked by severe left-right political polarization and turmoil, which culminated in the 1973 Chilean coup d'état that overthrew Salvador Allende's democratically elected left-wing government. This was followed by a 16-year right-wing military dictatorship under Augusto Pinochet, which resulted in more than 3,000 deaths or disappearances.[16] The regime ended in 1990, following a referendum in 1988, and was succeeded by a center-left coalition, which ruled until 2010.

Chile has a high-income economy and is one of the most economically and socially stable nations in South America, leading Latin America in competitiveness, per capita income, globalization, peace, and economic freedom.[17] Chile also performs well in the region in terms of sustainability of the state and democratic development,[18] and boasts the second lowest homicide rate in the Americas, following only Canada. Chile is a founding member of the United Nations, the Community of Latin American and Caribbean States (CELAC), and the Pacific Alliance, and joined the OECD in 2010.

نالو[سنواريو]

هـن مـلڪ تـي هـيءُ نـالـو Tchili تان کنيل آهي، جـنـهـن جـي مـعـنيٰ برف (Snow) آهي.

پکيڙ[سنواريو]

چلي ڏکڻ آمريڪا جو ملڪ آهي. هن جي اتر ۾ پيرو، اوڀر ۾ بوليويا ۽ ارجنٽينا، ڏکڻ ۽ اولهه ۾ پئسفڪ سمنڊ آهن. چلي پئسفڪ سمنڊ جي ڏکڻ اولاهين ڪناري تي واقع آهي. چلي دنيا جو سڀ کان سنهڙو ۽ ڊگھو ملڪ آهي. چليءَ جي پکيڙ 756626 چورس ڪلوميٽر (292058 چورس ميل) ۽ آبادي هڪ ڪروڙ 60 لکن جي لڳ ڀڳ آهي. چليءَ جي گاديءَ جو هنڌ سانتياگو (Santiago) آهي ۽ هتي جو سڀ کان مٿانهون هنڌ ’اوجوس ڊل سلاڊو’ (بلندي: 6870 ميٽر) آهي.

ٻولي[سنواريو]

چليءَ جي سرڪاري ٻولي اسپيني آهي.

وسيلا[سنواريو]

چلي ملڪ جو جھنڊو
دنيا جي نقشي تي چلي ملڪ
Ketnepen Shile
Atakama

هتان جي مکيه زرعي پيداوار ۾ ڪڻڪ، بصر، ٻج، پٽاٽا، ميوا، مڪئي، انگور، زيتون، جَوَ، صوف، آڙو اچي وڃن ٿا. هتي جي مکيه صنعتن ۾ مڇيءَ جي پيڪنگ، ڪاٺ جون شيون، لوهه، ڪاغذ، مشينري، ڪيميائي شيون، ڪپڙو اڻڻ شامل آهن.

موسم[سنواريو]

هتان جي موسم خط استوا جي ويجھو آهي، ان ڪري هن جو اتريون علائقو ڏاڍو گرم ۽ ڏاکڻيون حصو ٿڌو آهي. چلي هڪ آزاد جمهوريه آهي، جتي صدارتي طرز جي حڪومت قائم آهي.

آزادي[سنواريو]

هن ملڪ جي آزاديءَ جو ڏهاڙو 12 فبروري 1818ع آهي ۽ هن تي گڏيل قومن جي اداري (UNO) ۾ 24 آڪٽوبر 1945ع کان ميمبرشپ حاصل آهي.[19]


حوالا[سنواريو]

  1. ↑ "Compendio estadístico 2006" (PDF). Instituto Nacional de Estadísticas. وقت 9 October 2022 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 29 November 2007.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  2. ↑ 2.0 2.1 "Chile country profile". BBC News. وقت 11 April 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 17 October 2023.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  3. ↑ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). وقت 24 March 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 11 October 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  4. ↑ "Our World in Data". وقت 12 January 2024 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 11 January 2024.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Chile)". International Monetary Fund. وقت 11 November 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 12 October 2023.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  6. ↑ "Country Summary". 
  7. ↑ "Inequality – Income inequality". OECD. وقت 1 July 2022 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 25 July 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  8. ↑ "Human Development Report 2023/24" (PDF). United Nations Development Programme. صفحو. 288. حاصل ڪيل 13 March 2024. 
  9. ↑ سانچو:Cite LPD
  10. ↑ "Resutados Censo 2017" (PDF). National Statistics Institute. وقت 9 October 2022 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 18 January 2017.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  11. ↑ "Elecciones, sufragio y democracia en Chile (1810–2012)". Memoria Chilena (ٻولي ۾ Spanish). National Library of Chile. وقت 6 June 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 20 June 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  12. ↑ "Sufragio femenino universal". Memoria Chilena (ٻولي ۾ Spanish). National Library of Chile. وقت 27 June 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 20 June 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  13. ↑ "Desarrollo y dinámica de la población en el siglo XX". Memoria Chilena (ٻولي ۾ Spanish). National Library of Chile. وقت 11 July 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 20 June 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  14. ↑ Salazar, Gabriel; Pinto, Julio (2002). Historia contemporánea de Chile III. La economía: mercados empresarios y trabajadores. LOM Ediciones. سانچو:ISBN?. Pages 124–125.
  15. ↑ Villalobos, Sergio; Silva, Osvaldo; Silva, Fernando; Estelle, Patricio (1974). Historia De Chile (14th ed.). Editorial Universitaria. ISBN 956-11-1163-2. Pages 773–775.
  16. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named BBC-Chile
  17. ↑ "Human and income poverty: developing countries". UNDP. وقت 12 February 2009 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  18. ↑ "World Development Indicators". World Bank. وقت 26 December 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 12 May 2012.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  19. ↑ ڪتاب: انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا، جلد چوٿون، ڇپيندڙ: سنڌي لئنگئيج اٿارٽي (ISBN: 978-969-9098-80-2) سال: 2012
  1. ↑ In Chilean Spanish, pronunciation ranges from [ˈʃi.leː] ~ [ˈt͡ʃiːle] on a spectrum from lower to upper classes, respectively, the former being a somewhat-stigmatized basilect. See the Sample section for an IPA transcribed text in a lower-class form of the dialect.
  2. ↑ Since 1961, all claims to Antarctic land are de jure suspended under the Antarctic Treaty System


حوالي جي چڪ: "lower-alpha" نالي جي حوالن جي لاءِ ٽيگ <ref> آهن، پر لاڳاپيل ٽيگ <references group="lower-alpha"/> نہ مليو

"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=چلي&oldid=267747" تان ورتل