لوٽئشيئم

لوٽئشيئم (Lutetium) هڪ ڪيميائي عنصر آهي؛ ان جو نشان Lu ۽ ايٽمي نمبر 71 آهي. اهو هڪ چانديءَ وانگر اڇو ڌاتو آهي، جيڪو خشڪ هوا ۾ سنکنرن جي مزاحمت ڪري ٿو، پر نم هوا ۾ نه ڪندو آهي. لوٽئشيئم لنٿانائيڊ سيريز ۾ آخري عنصر آهي ۽ اهو روايتي طور تي نادر زميني عنصرن ۾ شمار ڪيو ويندو آهي. ان کي ڇهين دور جي منتقلي ڌاتو جي پهرين عنصر طور پڻ درجه بندي ڪري سگهجي ٿو.

تفصيل

لوٽئشيئم (Lutetium) هڪ ڪيميائي عنصر آهي؛ ان جو نشان Lu ۽ ايٽمي نمبر 71 آهي. اهو هڪ چانديءَ وانگر اڇو ڌاتو آهي، جيڪو خشڪ هوا ۾ سنکنرن جي مزاحمت ڪري ٿو، پر نم هوا ۾ نه ڪندو آهي. لوٽئشيئم لنٿانائيڊ سيريز ۾ آخري عنصر آهي ۽ اهو روايتي طور تي نادر زميني عنصرن ۾ شمار ڪيو ويندو آهي؛ ان کي ڇهين پيريڊ جي منتقلي ڌاتو جي پهرين عنصر طور پڻ درجه بندي ڪري سگهجي ٿو.

لوٽئشيئم 1907ع ۾، آزادانه طور تي، فرانسيسي سائنسدان جارجس اربين، آسٽريائي معدنيات جي ماهر بارون ڪارل آور وون ويلسباخ ۽ آمريڪي ڪيميادان چارلس جيمس پاران دريافت ڪيو ويو. انهن سڀني محققن کي لوٽئشيئم، هڪ ٻئي عنصر، يٽربيئم ۾ هڪ نجاست طور مليو. دريافت جي ٿوري ئي وقت پوء، هڪ تڪرار پيدا ٿيو ته ان کي پهرين ڪنهن دريافت ڪيو آهي. پوء اربين ۽ ويلسباخ هڪ ٻئي تي نتيجن کي شايع ڪرڻ جو الزام لڳايو، جيڪا، ٻئي جي شايع ٿيل تحقيق کان متاثر هئا. نالو ڏيڻ جو اعزاز اربين کي ڏنو ويو، جيئن ته هن پنهنجا نتيجا اڳ ۾ شايع ڪيا هئا. سال 1909ع ۾، ترجيح آخرڪار اربين کي ڏني وئي ۽ هن پاران ڏنل نالو، سرڪاري طور تي اختيار ڪيو ويو. جڏهن ته، ويلسباخ پاران تجويز ڪيل عنصر 71 لاءِ نالو، ڪيسيوپيم سال 1950ع جي ڏهاڪي تائين ڪيترن ئي جرمن سائنسدانن پاران استعمال ڪيو ويندو هو.

لوٽئشيئم خاص طور تي گهڻائي وارو عنصر ناهي، پر اهو ڌرتي جي ڪرسٽ ۾ چاندي کان گهڻو عام آهي. ان جا ڪجهه خاص استعمال آهن. هن جو تابڪار آئسوٽوپ، Lutetium-176 هڪ نسبتاً گهڻي مقدار ۾ (%2.5) موجود آهي، جنهن جي اڌ زندگي لڳ ڀڳ 38 ارب سال آهي ۽ معدنيات ۽ شعاعيات جي عمر کي طئي ڪرڻ لاءِ استعمال ڪيو ويندو آهي. لوٽئشيئم عام طور تي عنصر يٽريئم سان گڏ هوندو آهي ۽ اهو ڪڏهن ڪڏهن ڌاتو جي مصرعن ۾ ۽ مختلف ڪيميائي رد عملن ۾ ڪيٽالسٽ جي طور تي استعمال ٿيندو آهي. 177Lu-DOTA-TATE نيورو اينڊوڪرائن ٽيومر تي ريڊيونيوڪلائيڊ ٿراپي لاءِ استعمال ڪيو ويندو آهي. لوٽئشيئم ۾ ڪنهن به لنٿانائيڊ جي مقابلي ۾ سڀ کان وڌيڪ برينل سختي (890-1300 MPa) آهي.

Lutetium was independently discovered in 1907 by French scientist Georges Urbain, Austrian mineralogist Baron Carl Auer von Welsbach, and American chemist Charles James. All of these researchers found lutetium as an impurity in ytterbium. The dispute on the priority of the discovery occurred shortly after, with Urbain and Welsbach accusing each other of publishing results influenced by the published research of the other; the naming honor went to Urbain, as he had published his results earlier. He chose the name lutecium for the new element, but in 1949 the spelling was changed to lutetium. In 1909, the priority was finally granted to Urbain and his names were adopted as official ones; however, the name cassiopeium (or later cassiopium) for element 71 proposed by Welsbach was used by many German scientists until the 1950s.

Lutetium is not a particularly abundant element, although it is significantly more common than silver in the Earth's crust. It has few specific uses. Lutetium-176 is a relatively abundant (2.5%) radioactive isotope with a half-life of about 38 billion years, used to determine the age of minerals and meteorites. Lutetium usually occurs in association with the element yttrium and is sometimes used in metal alloys and as a catalyst in various chemical reactions. ¹⁷⁷Lu-DOTA-TATE is used for radionuclide therapy (see Nuclear medicine) on neuroendocrine tumours. Lutetium has the highest Brinell hardness of any lanthanide, at 890–1300 MPa.