علم ڪيميا ۾ نوبل انعام کڻندڙ جي فهرست

علم ڪيميا ۾ نوبل انعام (سويڊش: Nobelpriset i kemi) هر سال رائل سويڊش اڪيڊمي آف سائنسز پاران علم ڪيميا جي مختلف شعبن ۾ سائنسدانن کي ڏنو ويندو آهي. اهو سال 1895ع ۾ الفريڊ نوبل جي وصيت سان قائم ڪيل پنجن نوبل انعامن، ڪيميا، طبيعيات، ادب، امن ۽ فزيالوجي يا طب، مان هڪ آهي، جيڪو علم ڪيميا ۾ شاندار ڪمن لاءِ ڏنو ويندو آهي.^[1] هي انعام نوبل فائونڊيشن پاران منظم ڪيو ويندو آهي ۽ علم ڪيميا لاءِ نوبل ڪميٽي جي تجويز تي رائل سويڊش اڪيڊمي آف سائنسز پاران ڏنو ويندو آهي،^[2] جن ۾ اڪيڊمي پاران چونڊيل پنج ميمبر شامل آهن.

ڪيميا ۾ پهريون نوبل انعام سال 1901ع ۾ هالينڊ جي ڪيميا دان، جيڪبس هينريڪس وانٽهاف کي ڏنو ويو. هر وصول ڪندڙ کي هڪ تمغو، هڪ ڊپلوما ۽ هڪ مالي انعام، جيڪو مختلف سالن ۾ مختلف رهيو آهي، ملندو آهي.^[3] سال 1901ع ۾ وانٽهاف کي 1,50,782 سويڊش ڪرونا (SEK) مليا، جيڪا ڊسمبر، 2007ع ۾ 77,31,004 ڪرونا جي برابر ٿين ٿا. اهو انعام اسٽاڪ هوم ۾ 10 ڊسمبر تي، الفريڊ نوبل جي ورسي واري ڏينهن، تي هڪ سالياني تقريب ۾ پيش ڪيو ويندو آهي.^[4]

اٺ سال، 1916ع، 1917ع، 1919ع، 1924ع 1933ع، 1940ع ۽ 1942ع، اهڙا آهن جن لاءِ ڪيميا ۾ نوبل انعام نه ڏنو ويو. اهڙا نو سال به هئا جن لاءِ ڪيمسٽري ۾ نوبل انعام هڪ سال لاءِ ملتوي ڪيو ويو. سال 1914ع ۾ انعام نه ڏنو ويو. ڇاڪاڻ ته ڪيميا جي نوبل ڪميٽي فيصلو ڪيو ته ان سال جي ڪا به نامزدگي ضروري معيار تي پوري نه لهندي آهي. پر اهو سال 1915ع ۾ ٿيوڊور وليم رچرڊز کي ڏنو ويو ۽ 1914ع جي انعام طور ڳڻيو ويو. هي مثال فرٽز هيبر کي 1919ع ۾ ڏنل انعام ۾ ملي ٿي، جيڪو 1918ع جي انعام لاءِ جاري ڪيو ويو. سال 1920ع جو انعام 1921ع ۾ والٿر نرنسٽ کي ڏنو ويو. سال 1921ع جو انعام 1922ع ۾ فريڊرڪ سوڊي کي ڏنو ويو. 1925ع جو انعام 1926ع ۾ رچرڊ زگمونڊي کي ڏنو ويو. 1927ع جو انعام 1928ع ۾ هينرڪ اوٽو وائيلينڊ کي ڏنو ويو، 1938ع جو انعام 1939ع ۾ رچرڊ ڪُهن کي ڏنو ويو، 1943ع جو انعام 1944ع ۾ جارج ڊي هيوزي کي ڏنو ويو، ۽ 1944ع جو انعام 1945ع ۾ اوٽو هان کي ڏنو ويو.

ڪيمسٽري ۾ ٻه نوبل انعام يافته، جرمن رچرڊ ڪُهن (1938) ۽ ايڊولف بُٽينانڊٽ (1939)، کي سندن حڪومت انعام قبول ڪرڻ جي اجازت نه ڏني. انهن کي بعد ۾ هڪ تمغو ۽ ڊپلوما ملندو، پر پئسا نه. فريڊرڪ سينگر ٽن انعام يافته ماڻهن مان هڪ آهي جن کي ساڳئي مضمون ۾ ٻه ڀيرا نوبل انعام ڏنو ويو، 1958 ۽ 1980 ۾. جان بارڊين، جنهن کي 1956 ۽ 1972 ۾ فزڪس ۾ نوبل انعام ڏنو ويو، ۽ ڪارل بيري شارپلس، جنهن 2001 ۽ 2022 ۾ ڪيمسٽري جو نوبل انعام کٽيو، ٻيا آهن. ٻن ٻين ٻه ڀيرا نوبل انعام کٽيا آهن، هڪ ڪيمسٽري ۾ ۽ هڪ ٻئي مضمون ۾: ماريا اسڪلوڊوسڪا-ڪيوري، سال1903ع ۾ فزڪس ۽ 1911ع ۾ ڪيمسٽري ۽ لينس پالنگ، سال1954ع ۾ ڪيمسٽري ۽ 1962ع ۾ امن ۾، ٻه ڀيرا نوبل انعام کٽيا آهن.^[5] سال 2023ع تائين 192 ڪيميا دانن کي هي انعام ڏنو ويو آهي. جن ۾ اٺ عورتون شامل آهن، جنهن ۾ ماري ڪيوري پهرين عورت هئي، جن کي سال1911ع ۾ اهو انعام ڏنو ويو.^[6]

سال 2020ع ۾ آئوانيڊيس ۽ ٻيا رپورٽ ڪيا ته سائنس لاءِ نوبل انعامن جو اڌ حصو، جيڪو 1995ع ۽ 2017ع جي وچ ۾ ڏنو ويو، انهن جي وسيع شعبن ۾، صرف ڪجهه شعبن ۾ ڪلسٽر ڪيو ويو. ايٽمي فزڪس، پارٽيڪل فزڪس، سيل بائيولاجي ۽ نيورو سائنس، ڪيميا کان ٻاهر، ٻيئن مضمونن تي غلبو حاصل ڪيو. جڏهن ته ماليڪيولر ڪيمسٽري ان جي ميدان ۾ مکيه انعام کٽيندڙ شعبو هو. ماليڪيولر ڪيمسٽري هن عرصي دوران سڀني سائنس نوبل انعامن جو %5.3 کٽيو.^[7]

نوبيل نعام يافته جي فهرست

اها علم ڪيميا ۾ نوبل انعام کڻندڙ جي هڪ فهرست آهي.

پڻ ڏسو

حوالا

↑ "Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize", Nobel Foundation, اصل کان 25 October 2007 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔
↑ "The Nobel Prize Awarders", Nobel Foundation, اصل کان 15 October 2008 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔
↑ "The Nobel Prize", Nobel Foundation, اصل کان 15 October 2008 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔
↑ "The Nobel Prize Award Ceremonies", Nobel Foundation, اصل کان 22 August 2008 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔
↑ "Nobel Laureates Facts", Nobel Foundation, اصل کان 2 February 2007 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔
↑ "Facts on the Nobel Prize in Chemistry", Nobel Foundation, اصل کان 8 March 2017 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 5 October 2022۔
↑ Ioannidis, John; Cristea, Ioana-Alina; Boyack, Kevin (29 July 2020). "Work honored by Nobel prizes clusters heavily in a few scientific fields". PLOS ONE 15 (7). doi:10.1371/journal.pone.0234612. PMID 32726312. Bibcode: 2020PLoSO..1534612I.

ٻاهريان ڳنڍڻا

وڪيميڊيا العام ۾ علم ڪيميا ۾ نوبل انعام کڻندڙ جي فهرست سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو.

Official website of the Royal Swedish Academy of Sciences آرڪائيو ڪيا ويا 21 November 2017 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
Official website of the Nobel Foundation آرڪائيو ڪيا ويا 5 April 2006 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
(List of) Nobel Laureates and research affiliations آرڪائيو ڪيا ويا 10 April 2008 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. at NobelPrize.org

سانچو:Nobel Prize in Chemistry سانچو:Nobel Prizes

[1] "Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize", Nobel Foundation, اصل کان 25 October 2007 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔

[2] "The Nobel Prize Awarders", Nobel Foundation, اصل کان 15 October 2008 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔

[3] "The Nobel Prize", Nobel Foundation, اصل کان 15 October 2008 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔

[4] "The Nobel Prize Award Ceremonies", Nobel Foundation, اصل کان 22 August 2008 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔

[5] "Nobel Laureates Facts", Nobel Foundation, اصل کان 2 February 2007 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 7 October 2008۔

[nobelprize.org2-6] "Facts on the Nobel Prize in Chemistry", Nobel Foundation, اصل کان 8 March 2017 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 5 October 2022۔

[7] Ioannidis, John; Cristea, Ioana-Alina; Boyack, Kevin (29 July 2020). "Work honored by Nobel prizes clusters heavily in a few scientific fields". PLOS ONE 15 (7). doi:10.1371/journal.pone.0234612. PMID 32726312. Bibcode: 2020PLoSO..1534612I.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]