علم احصا

علم احصا (Calculus) مسلسل تبديلي جو رياضياتي مطالعو آهي، ساڳئي طرح جيئن جاميٽري شڪلن جو مطالعو آهي ۽ الجبرا رياضي جي عملن جي عام ڪرڻ جو مطالعو آهي.

بنيادي طور تي لامحدود اعشاريه جو حساب (infinitesimal calculus) سڏيو ويندو هو. ان جون ٻه وڏيون شاخون آهن، ڌار ڌار احصا (differential calculus) ۽ ڳنڍيل احصا (integral calculus). پهريون تبديلي جي فوري شرحن ۽ وکر جي ڍلون سان لاڳاپيل آهي، جڏهن ته بعد وارو مقدار جي جمع ٿيڻ ۽ وکر جي هيٺان يا وچ ۾ علائقن سان لاڳاپيل آهي. اهي ٻئي شاخون علم احصا جي بنيادي نظريي سان هڪ ٻئي سان لاڳاپيل آهن. اهي لامحدود تسلسل ۽ لامحدود سيريز جي ارتڪاز (convergence) جي بنيادي تصورن کي هڪ چڱي طرح بيان ڪيل حد تائين استعمال ڪن ٿا. اهو انهن مسئلن سان معاملو ڪرڻ لاءِ "رياضيات جي ريڙهه" آهي جتي متغير وقت يا ڪنهن ٻئي حوالي سان متغير سان تبديل ٿين ٿا.

لامحدود حساب 17 صدي جي آخر ۾ آئزڪ نيوٽن ۽ گوٽ فرائيڊ ولهيلم ليبنز پاران الڳ الڳ ترتيب ڏني وئي هئي. بعد ۾ ڪم، جنهن ۾ حدن جي خيال کي ڪوڊ ڪرڻ شامل آهي، انهن ترقي کي وڌيڪ مضبوط تصوراتي بنياد تي رکيو. حساب ۾ مليل تصورن ۽ ٽيڪنڪن جا سائنس، انجنيئرنگ، ۽ رياضي جي ٻين شاخن ۾ مختلف استعمال آهن.