ريٻاڙي

ريٻاڙي ماڻهو (جن کي ريٻاري، رائڪا، ديسائي ۽ ديواسي ماڻهو پڻ سڏيو ويندو آهي^[1]^[2]^[3]^[4]، جيڪي راجستان ، گجرات جي ڪڇ علائقي، مهاراشٽر ، هريانا ، هندستان جي پنجاب ۽ پاڪستان جي سنڌ صوبي مان هڪ ذات ٽولو آهن ^[5] ^[6] ^[1]. اهي روايتي طور تي اُٺ چاريندڙ هئا^[3] پر هاڻي انھن رڍون ۽ ڍور پالڻ شروع ڪري ڇڏيا آهن. ريٻاڙي اُٺن تي چڙھي تير، تلوار، بڙڇيون ۽ ڀالا ھلائي جنگ ڪرڻ ۾ ماھر ھُئا^[1].

بڻ

ريٻاڙي بلوچستان کي پنهنجي اصليت جو هنڌ قرار ڏين ٿا. سگريڊ ويسٽفل-هيلبش جي مطابق، ريٻاڙين جي اهم لڏپلاڻ 12 هين کان 14 هين صدي جي وچ ۾ ٿي، جڏهن اهي مارواڙ کان سنڌ ۽ ڪڇ ڏانهن لڏپلاڻ ڪري ويا. حقيقت ۾، ريٻاڙين جي لڏپلاڻ راجپوتن ۽ چارن جي طريقن سان ملندڙ جلندڙ آهي، جيڪي هن علائقي ۾ ٻه ٻيا مهاجر ٽولا آهن، جيڪي هڪ ٻئي سان ڳنڍيل تاريخن جي نشاندهي ڪن ٿا. ويسٽفل-هيلبش راباريس جي ديوي پوڄا جي روايتن کي چارن جي اثر سان سلھاڙيل ڏيکاري ٿو. ^[7]

جيمس ٽاڊ، ريٻارن کي ڀٽين جي شاخ ڄاڻايو آھي ۽ ھن قبيلي جي شروعات ھن طرح ديوسي کان ٿيل ٻڌائي اٿس: "الڻ جا چار پٽ ھئا، ديوسي، ترپال، ڀاوني ۽ اڪيچو. ديوسيءَ جو اولاد ريٻاري يعني جت (ساربان، اوٺي) ٿيا (2)" . سندس ڪتاب ۾ ريٻاري قبيلي جو ڀٽيءَ تائين نسب نامو ھن طرح ڏنو ملي ٿو. ديوسي بن الڻ بن ڪيھر بن معظم رائو بن منگل رائو بن ڀٽي. ڪن ٻين محققن، ريٻارن جي مختلف شاخن جو تعلق ڀٽين کان سواءِ دراوڙن ۽ ھُنن سان به ٻڌايو آھي^[3]^[8].

ريٻارين جي نسل جي حوالي سان ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ لکي ٿو ته "سمن کان سندن قومي حيثيت جدا ھئي، پر جنگ جھيڙي ۾ سمن جا ساٿي ھئا (3)"^[3]^[9].

نالو

ريوڙ معنيٰ ڌڻ، ريواڙي معنيٰ ڌڻ وارا^[3]، يعني جيڪو مالوند ۽ مال ڌاريندڙ قبيلو^[3].

مکيه پاڙا ۽ نکون

ريٻارين جون مک ذاتيون اندر، اھير، اپگول، مالڌاري، ڀارصادڙ، ريٻاري، ڀارصادر، ڍنگر، ڍنگڙ، ڌنور، ڌنڪ، ڌنگوڙ، ڏوڏ، گوئل، گڌريا، گدريا، گول، گدي، گادري، گولواڙ، گوندر، ھلمٿ، ھيگادس، ڳڍيار، کرڪ، ڪڏ، ڪرب، مرب، گوئل، ڪرمب، مرمر، ڪرمبر، ڪالور، ڪرما، ڪرمبر، ڪرکي، ڪرپ، ناڪر، نڪر، اوروڻ، پال، پالر، ٿادڀل، پشپلاڪ، رائيڪا آھن^[3]^[1].

ٽيٽو ڪلچر

ريٻاڙي پنهنجي نفيس ٽراجوا ٽيٽو لاءِ مشهور هئا. اهي ٽيٽو عام طور تي ٻانهن، منهن ۽ ڳلي تي ٺاھيا ويندا آهن. ٽيٽو مختلف معنائون رکي سگهي ٿو، جن ۾ زرخيزي يا مهارت جي سنگ ميلن جي نمائندگي شامل آهي. ڀرپاسي جي ٻوٽي مان نڪتل سائو رس ڪوئلي سان ملايو ويندو آهي ته جيئن ٽيٽو ٺاهيا وڃن^[10].

ريٻاڙي شخصيتون

ڪڇ جي ڪوئل گيتا ريٻاڙي

گيتا ريٻاڙي (Geeta Ribari) جي آواز ۾ اھو سرور آھي جو ڀارت جي پرڌان منتِري نريندر مودي پنھنجي ٽويٽر اڪائونٽ تان گيتا ريٻاري جي ساراھ ڪئي هئي ۽ گيتا سان ملڻ جي خواھش ڏيکاري. جڏھن گيتا ريٻاڙي موديءَ سان ملڻ وئي تہ ڪڇ جي ريٻاڙين جي ڪاري لوئي کيس سُوکڙيءَ ۾ ڏني هئي، موديءَ ڪڇ جي ريٻاڙين وارِي ڪاري لوئي چمي پنھنجي مٿي تي ٻڌي ڇڏي هئي.^[11].

حوالا

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 "ريٻاري : (Sindhianaسنڌيانا)". www.encyclopediasindhiana.org (ٻولي ۾ Sindhi). حاصل ڪيل 2025-04-06.
↑ https://www.atlasofhumanity.com/rabari
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 ^3.4 ^3.5 ^3.6 "ريٻاري (سنڌ ۽ ڪڇ جي ھڪ مالوند برادري) : قاضي مقصود احمد - لاکو ڦلاڻي (سنڌ جو سورهيه سردار)". books.sindhsalamat.com (ٻولي ۾ Sindhi). حاصل ڪيل 2025-04-06.
↑ "ڀٽ جو شاھھ"، ۾ بدر ابڙي جو لاکي ڦلاڻيءَ تي لکيل مضمون ڏسو
↑ Köhler-Rollefson, Ilse (1992). "The Raika Dromedary Breeders of Rajasthan: A Pastoral System in Crisis". Nomadic Peoples 30 (30): 74–83. https://www.jstor.org/stable/43123358.
↑ Chaudhary, Shyam Nandan (2009) (en ۾). Tribal Development Since Independence. Concept Publishing Company. pp. 23. ISBN 978-81-8069-622-0. https://books.google.com/books?id=KBX1EJVhjGEC&q=rabari+tribe&pg=PA395.
↑ Kothiyal, Tanuja (2016-03-14) (en ۾). Nomadic Narratives: A History of Mobility and Identity in the Great Indian Desert. Cambridge University Press. pp. 126. ISBN 978-1-107-08031-7. https://books.google.com/books?id=be-7CwAAQBAJ.
↑ ڪرنل جيمس ٽاڊ، تاريخ راجستان (اردو)، حصو ٻيو، صفحو 374، انڊس پبليڪيشن ڪراچي، ڇاپو ٻيو، سال 1990ع
↑ ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ، "لاکو ڦلاڻي، سنڌ جو سورھيه سردار"، صفحو 22، سنڌي مجلس شعبه سنڌ يونيورسٽي حيدرآباد، سال 1958ع
↑ IANS. "The evolution of traditional tattoos in India". The Statesman. حاصل ڪيل 2024-07-15.
↑ تحقيق ۽ تدوين؛ ڊاڪٽر برڪت نوناري

بيبلوگرافي

ڪتاب

فرانسيسکو ڊي اورازي فلاووني. (1990) راباري ڪڇ جي هڪ پادري برادري

Street, Brian V., Literacy and Development: Ethnographic Perspectives, Routledge, ISBN 9781134566204 ....

وڌيڪ پڙهڻ

Davidson, Robyn (November 1, 1997). Desert Places, pastoral nomads in India (the Rabari). Penguin. ISBN 978-0-14-026797-6. https://books.google.com/books?id=rJ1DPgAACAAJ.
Mirella Ferrera, People of the world. Published by VMB publisher 13100 Vercelli, Italy 2005
Flavoni, Francesco D'orazi (1990). Rabari: A Pastoral Community of Kutch. Indira Gandhi National Centre for Arts and Brijbasi Printers. ISBN 978-8-17107-026-8.

سانچو:Social groups of Rajasthan

ٻاھرين ڳنڍڻا

ريٻاڙي تي دستاويزي فلم

[:1-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 "ريٻاري : (Sindhianaسنڌيانا)". www.encyclopediasindhiana.org (ٻولي ۾ Sindhi). حاصل ڪيل 2025-04-06.

[2] ttps://www.atlasofhumanity.com/rabari

[:0-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 ^3.4 ^3.5 ^3.6 "ريٻاري (سنڌ ۽ ڪڇ جي ھڪ مالوند برادري) : قاضي مقصود احمد - لاکو ڦلاڻي (سنڌ جو سورهيه سردار)". books.sindhsalamat.com (ٻولي ۾ Sindhi). حاصل ڪيل 2025-04-06.

[4] "ڀٽ جو شاھھ"، ۾ بدر ابڙي جو لاکي ڦلاڻيءَ تي لکيل مضمون ڏسو

[5] Köhler-Rollefson, Ilse (1992). "The Raika Dromedary Breeders of Rajasthan: A Pastoral System in Crisis". Nomadic Peoples 30 (30): 74–83. https://www.jstor.org/stable/43123358.

[6] Chaudhary, Shyam Nandan (2009) (en ۾). Tribal Development Since Independence. Concept Publishing Company. pp. 23. ISBN 978-81-8069-622-0. https://books.google.com/books?id=KBX1EJVhjGEC&q=rabari+tribe&pg=PA395.

[7] Kothiyal, Tanuja (2016-03-14) (en ۾). Nomadic Narratives: A History of Mobility and Identity in the Great Indian Desert. Cambridge University Press. pp. 126. ISBN 978-1-107-08031-7. https://books.google.com/books?id=be-7CwAAQBAJ.

[8] ڪرنل جيمس ٽاڊ، تاريخ راجستان (اردو)، حصو ٻيو، صفحو 374، انڊس پبليڪيشن ڪراچي، ڇاپو ٻيو، سال 1990ع

[9] ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ، "لاکو ڦلاڻي، سنڌ جو سورھيه سردار"، صفحو 22، سنڌي مجلس شعبه سنڌ يونيورسٽي حيدرآباد، سال 1958ع

[10] IANS. "The evolution of traditional tattoos in India". The Statesman. حاصل ڪيل 2024-07-15.

[11] تحقيق ۽ تدوين؛ ڊاڪٽر برڪت نوناري

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]