اڏوھي: جي ورجائن ۾ تفاوت

کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
سنوار جو تَتُ ڪونهي
ٽيگَ: موبائل سنوار موبائل ويب سنوار
م صفائي using AWB
سِٽَ 1: سِٽَ 1:
اڏوھي: اڏھي:ديمڪ: سرو: وائيٽ آنٽ:
'''اڏوھي''': اڏھي:ديمڪ: سرو: وائيٽ آنٽ:


{{Taxobox
{{Taxobox
سِٽَ 27: سِٽَ 27:
هن جيت کي پَرَ ڪو نه ٿيندا آهن. پرن وارا نر ۽ راڻيون (مادي اڏوهيون) فقط مينهن جي موسم ۾ گهرن کان ٻاهر اُڏامنديون نظر اينديون. اُڏامندي سندن پَرَ ڇڻي پوندا آهن، تنهنڪري آسانيءَ سان ٻين جيتن جو کاڄ ٿي وينديون آهن. هن جيت جو دشمن [[تتر]] (پکي) آهي، جيڪو ان کي چاهه سان کائيندو آهي.<ref>http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A7%DA%8F%D9%88%D9%87%D9%8A</ref>
هن جيت کي پَرَ ڪو نه ٿيندا آهن. پرن وارا نر ۽ راڻيون (مادي اڏوهيون) فقط مينهن جي موسم ۾ گهرن کان ٻاهر اُڏامنديون نظر اينديون. اُڏامندي سندن پَرَ ڇڻي پوندا آهن، تنهنڪري آسانيءَ سان ٻين جيتن جو کاڄ ٿي وينديون آهن. هن جيت جو دشمن [[تتر]] (پکي) آهي، جيڪو ان کي چاهه سان کائيندو آهي.<ref>http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A7%DA%8F%D9%88%D9%87%D9%8A</ref>


هن ۾ ماکي جيان مڪمل ڪالونيون ٺاهي رهڻ جي صلاحيت موجود آهي. هن جي رهائشي ڪالوني ۾ پڻ هر هڪ اُڏوهيءَ جا هڪ نظام موجب ڪم ورهايل ٿين ٿا. ائين هر هڪ اڏوهي پنهنجي حصي جو ڪم ڪندي رهي ٿي. هنن جي ڪالونين يا ٻڌل شهرن ۾ مختلف پاڙن جو هڪ نظام ٿئي ٿو. انهن کي هلائڻ لاءِ به سندن پنهنجا اصول ٺهيل هوندا آهن. هي وڻن جي سڪل ڪاٺين وڻن جي پاڙن، ۽ جابلو علائقن ۾ پٿرن جي مٿان به مٽي جي ڍيرن جي شڪل ۾ شهر يا ڪالونيون ٺاهي رهنديون آهن. ٿر ۾ هي گهڻو ڪري زمين جي اندر ننڍڙو سوراخ ٺاهي داخل ٿينديون آهن ۽ پوءِ اندر زمين ۾ مختلف رستن جي ذريعي پاڙا ٺاهي رهن ٿيون. اڏوهي ٻرن مان نڪري، ڪاٺين کي کائي، مٿانهين جاءِ تي پنهنجا مٽيءَ جا گهر ٺاهي ته ان کي برسات جي اچڻ جو اهڃاڻ سمجيو وڃي ٿو. <ref>[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=124 ٿر جي لوڪ ڏاهپ ۽ سائنس (مشڪور ڦلڪارو) | سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title -->]</ref اڏوھيءَ جا جيوڙا ننڍين ڪالونين جي صورت ۾ زمين اندر يا سڪل ڪاٺ ۾ گھر ٺاھي رھندا آھن. ڪاٺ ۽ ڪاغذ وغيره انھن جو پسنديدھ کاڄ اھي ۽ اڏوھي اھڙي قسم جي شين کي تمام گھڻو شوق سان کائي تباھھ ڪري ڇڏيندي آھي. اھا گرم (Tropical) ۽ نيم گرم (Sub-tropical) ملڪن ۾ گھڻي انداز ۾ ٿيندي آھي. اڏوھيءَ جي جيوڙن جي عادتن جي لحاظ کان انھن کي ٻن قسمن ۾ ورھائي سگھجي ٿو، ھڪ سڪل ڪاٺ واريون (Dry Wood or Non-subterranean) اڏوھيون ۽ ٻيون زمين واريون (Subterranean) اڏوھيون. سڪل ڪاٺ واريون يا Non-subterranean قسم جي اڏوھي گھڻو ڪري سامونڊي علائقن ۾ سڪل ڪاٺ اندر پنھنجيون ڪوٺيون ٺاھي رھندي آھي ۽ انھيءَ جي زمين سان ڪو تعلق نھ رھندو آھي. زمين واري اڏوھي (Subterranean Termite) اسان جي ملڪ ۾ اڪثر ڪري سڀني حصن تي موجود رھي ٿي، جيڪا زمين اندر انھيءَ جي مٿاڇري تي ۽ انھيءَ کان علاوه ڪاٺ جي موزون حصن ۽ زمين تي رکيل ڪاٺ ۾ پنھنجا گھر ٺاھي، انھن کي کائي تباھھ ڪري ڇڏي ٿي. اڏوھين جا اھي گھر ڪافي سالن تائين رھي سگھن ٿا ۽ اھي جڏھن بلڪل ٺھي راس ٿين ٿا، تڏھن انھيءَ ۾ ڪروڙن جي انداز ۾ اڏوھي پيدا ٿي وڃي ٿي. انگريزيءَ ۾ اڏوھيءَ کي Termite کان علاوه White ant پڻ چيو وڃي ٿو. گھر جي سڀني اسمن کي اڏوھيءَ جي لاءِ جيت مار دوائن کان علاوھ، ڪاٺ جي انھن حصن کي ديوارن ۾ جڪڙيو ويندو آھي، تھ انھن تي عليحدھ طرح سان ڏامر جو تھھ يا سولگنم تيل جو تھھ چاڙھڻ بھ ضروري سمجھيو ويندو آھي. اھڙن اسمن ۾ در، دريون، روشندان، ڪاٺ جا ڪٻٽ وغيره اچي وڃن ٿا ۽ انھن جي صرف اھڙين ٻاھرين سطحن (جھڙوڪ فريم) جي چوڌاري ھن قسم جو عمل ڪيو ويندو <ref>ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]]، ڄامشورو</ref>اُڏيهي: اُڏيهي باغن ۾ ريج وارن هنڌن تي ساون وڻن جي پاڙن کي ڪڏهن نه لڳندي. جي لڳي ته ڄاڻبو ته پهرين وڻ جون پاڙون سڪيون، پوءِ اڏيهي لڳين. ساون وڻن کي اتي لڳندي، جتي زمين خشڪ هوندي. اُڏيهي کي ناس ڪرڻ جو علاج ٻيو ڪونهي، سواءِ مارڻ جي. مگر انهن جي ٽارڻ لاءِ ڏامر جو مَکُ ڪم آڻيندا آهن. ڪڏهن ڪڏهن نم جا ساوا پن زمين ۾ وڻن جي پاڙن منجهه پوري ڇڏيندا آهن.<ref>ڪتاب: باغ ۽ باغباني؛ ليکڪ: مرزا قليچ بيگ؛ايڊيشن:1960؛پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو
هن ۾ ماکي جيان مڪمل ڪالونيون ٺاهي رهڻ جي صلاحيت موجود آهي. هن جي رهائشي ڪالوني ۾ پڻ هر هڪ اُڏوهيءَ جا هڪ نظام موجب ڪم ورهايل ٿين ٿا. ائين هر هڪ اڏوهي پنهنجي حصي جو ڪم ڪندي رهي ٿي. هنن جي ڪالونين يا ٻڌل شهرن ۾ مختلف پاڙن جو هڪ نظام ٿئي ٿو. انهن کي هلائڻ لاءِ به سندن پنهنجا اصول ٺهيل هوندا آهن. هي وڻن جي سڪل ڪاٺين وڻن جي پاڙن، ۽ جابلو علائقن ۾ پٿرن جي مٿان به مٽي جي ڍيرن جي شڪل ۾ شهر يا ڪالونيون ٺاهي رهنديون آهن. ٿر ۾ هي گهڻو ڪري زمين جي اندر ننڍڙو سوراخ ٺاهي داخل ٿينديون آهن ۽ پوءِ اندر زمين ۾ مختلف رستن جي ذريعي پاڙا ٺاهي رهن ٿيون. اڏوهي ٻرن مان نڪري، ڪاٺين کي کائي، مٿانهين جاءِ تي پنهنجا مٽيءَ جا گهر ٺاهي ته ان کي برسات جي اچڻ جو اهڃاڻ سمجيو وڃي ٿو.<ref>[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=124 ٿر جي لوڪ ڏاهپ ۽ سائنس (مشڪور ڦلڪارو) | سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title -->]</ref اڏوھيءَ جا جيوڙا ننڍين ڪالونين جي صورت ۾ زمين اندر يا سڪل ڪاٺ ۾ گھر ٺاھي رھندا آھن. ڪاٺ ۽ ڪاغذ وغيره انھن جو پسنديدھ کاڄ اھي ۽ اڏوھي اھڙي قسم جي شين کي تمام گھڻو شوق سان کائي تباھھ ڪري ڇڏيندي آھي. اھا گرم (Tropical) ۽ نيم گرم (Sub-tropical) ملڪن ۾ گھڻي انداز ۾ ٿيندي آھي. اڏوھيءَ جي جيوڙن جي عادتن جي لحاظ کان انھن کي ٻن قسمن ۾ ورھائي سگھجي ٿو، ھڪ سڪل ڪاٺ واريون (Dry Wood or Non-subterranean) اڏوھيون ۽ ٻيون زمين واريون (Subterranean) اڏوھيون. سڪل ڪاٺ واريون يا Non-subterranean قسم جي اڏوھي گھڻو ڪري سامونڊي علائقن ۾ سڪل ڪاٺ اندر پنھنجيون ڪوٺيون ٺاھي رھندي آھي ۽ انھيءَ جي زمين سان ڪو تعلق نھ رھندو آھي. زمين واري اڏوھي (Subterranean Termite) اسان جي ملڪ ۾ اڪثر ڪري سڀني حصن تي موجود رھي ٿي، جيڪا زمين اندر انھيءَ جي مٿاڇري تي ۽ انھيءَ کان علاوه ڪاٺ جي موزون حصن ۽ زمين تي رکيل ڪاٺ ۾ پنھنجا گھر ٺاھي، انھن کي کائي تباھھ ڪري ڇڏي ٿي. اڏوھين جا اھي گھر ڪافي سالن تائين رھي سگھن ٿا ۽ اھي جڏھن بلڪل ٺھي راس ٿين ٿا، تڏھن انھيءَ ۾ ڪروڙن جي انداز ۾ اڏوھي پيدا ٿي وڃي ٿي. انگريزيءَ ۾ اڏوھيءَ کي Termite کان علاوه White ant پڻ چيو وڃي ٿو. گھر جي سڀني اسمن کي اڏوھيءَ جي لاءِ جيت مار دوائن کان علاوھ، ڪاٺ جي انھن حصن کي ديوارن ۾ جڪڙيو ويندو آھي، تھ انھن تي عليحدھ طرح سان ڏامر جو تھھ يا سولگنم تيل جو تھھ چاڙھڻ بھ ضروري سمجھيو ويندو آھي. اھڙن اسمن ۾ در، دريون، روشندان، ڪاٺ جا ڪٻٽ وغيره اچي وڃن ٿا ۽ انھن جي صرف اھڙين ٻاھرين سطحن (جھڙوڪ فريم) جي چوڌاري ھن قسم جو عمل ڪيو ويندو <ref>ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]]، ڄامشورو</ref> اُڏيهي: اُڏيهي باغن ۾ ريج وارن هنڌن تي ساون وڻن جي پاڙن کي ڪڏهن نه لڳندي. جي لڳي ته ڄاڻبو ته پهرين وڻ جون پاڙون سڪيون، پوءِ اڏيهي لڳين. ساون وڻن کي اتي لڳندي، جتي زمين خشڪ هوندي. اُڏيهي کي ناس ڪرڻ جو علاج ٻيو ڪونهي، سواءِ مارڻ جي. مگر انهن جي ٽارڻ لاءِ ڏامر جو مَکُ ڪم آڻيندا آهن. ڪڏهن ڪڏهن نم جا ساوا پن زمين ۾ وڻن جي پاڙن منجهه پوري ڇڏيندا آهن.<ref>ڪتاب: باغ ۽ باغباني؛ ليکڪ: مرزا قليچ بيگ؛ايڊيشن:1960؛پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو
</ref>
</ref>


==علم حياتيات==
==علم حياتيات==
سِٽَ 36: سِٽَ 36:
==حوالا==
==حوالا==
{{حوالا}}
{{حوالا}}



[[زمرو:جيتَ]]
[[زمرو:جيتَ]]

ورجاءُ بمطابق 16:38, 4 نومبر 2018ع

اڏوھي: اڏھي:ديمڪ: سرو: وائيٽ آنٽ:

اڏوھي
Temporal range: 251–0 Ma
<div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(129,170,114); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">Є
<div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(0,169,138); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">O <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(166,223,197); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">S <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(221,150,81); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">D <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(63,174,173); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">C <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(247,88,60); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">P <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(153,78,150); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">T <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(0,187,231); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">J <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(111,200,107); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">K <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(254,161,99); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">Pg <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(254,221,45); left:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px; width:اظھاري چُڪَ: غير متوقع < عامل.px;">N
Early Triassic – Recent
Formosan subterranean termite (Coptotermes formosanus)
Soldiers (red-coloured heads)
Workers (pale-coloured heads)
سائنسي درجا بندي
Families

Cratomastotermitidae
Mastotermitidae
Termopsidae
Archotermopsidae
Hodotermitidae
Stolotermitidae
Kalotermitidae
Archeorhinotermitidae
Stylotermitidae
Rhinotermitidae
Serritermitidae
Termitidae

مزدور اڏوھي جي تصوير

اُڏوهي (انگريزي ٻولي: White ant) ھڪ قسم جو جيت آهي، جيڪو قد بت ۾ ماڪوڙيءَ جيترو ٿئي، پر ماڪوڙيءَ کان مختلف ٿيندو آهي. اڇي ۽ ڀُوري رنگ جو هيءُ جيت زمين ۾ ٻِرُ ٺاهيندو آهي. سُڪل ڪاٺي هن جيت جو دل پسند کاڌو آهي. ان کان سواءِ ڪتابن، ڪاغذن، ڪامِن، داسن ۽ ڇيڻن وغيره کي به اڏوهي چڱيءَ طرح لڳي ٿي. اُڏوهي ٻُوٽن، پوک ۽ خاص ڪري انبن جي وڻن کي سخت نقصان پهچائيندي آهي. اُڏوهي پنهنجو گهر عجيب طريقي سان ٺاهيندي آهي. هيءُ جيت زمين ۾ ڪئين گهر ٺاهي، لکن جي تعداد ۾ ٽولين جي شڪل ۾ ڪالونيون ٺاهي رهي ٿو. اُڏوهي جيستائين ٻاهر نه ايندي، تيستائين سندس بستيءَ جي خبر نه پوندي. ڀتين ۽ ڇتين ۾ به مٽيءَ جي ناليءَ وانگر يڪو گهر ٺاهيندي آهي. هن جيت کي پَرَ ڪو نه ٿيندا آهن. پرن وارا نر ۽ راڻيون (مادي اڏوهيون) فقط مينهن جي موسم ۾ گهرن کان ٻاهر اُڏامنديون نظر اينديون. اُڏامندي سندن پَرَ ڇڻي پوندا آهن، تنهنڪري آسانيءَ سان ٻين جيتن جو کاڄ ٿي وينديون آهن. هن جيت جو دشمن تتر (پکي) آهي، جيڪو ان کي چاهه سان کائيندو آهي.[1]

هن ۾ ماکي جيان مڪمل ڪالونيون ٺاهي رهڻ جي صلاحيت موجود آهي. هن جي رهائشي ڪالوني ۾ پڻ هر هڪ اُڏوهيءَ جا هڪ نظام موجب ڪم ورهايل ٿين ٿا. ائين هر هڪ اڏوهي پنهنجي حصي جو ڪم ڪندي رهي ٿي. هنن جي ڪالونين يا ٻڌل شهرن ۾ مختلف پاڙن جو هڪ نظام ٿئي ٿو. انهن کي هلائڻ لاءِ به سندن پنهنجا اصول ٺهيل هوندا آهن. هي وڻن جي سڪل ڪاٺين وڻن جي پاڙن، ۽ جابلو علائقن ۾ پٿرن جي مٿان به مٽي جي ڍيرن جي شڪل ۾ شهر يا ڪالونيون ٺاهي رهنديون آهن. ٿر ۾ هي گهڻو ڪري زمين جي اندر ننڍڙو سوراخ ٺاهي داخل ٿينديون آهن ۽ پوءِ اندر زمين ۾ مختلف رستن جي ذريعي پاڙا ٺاهي رهن ٿيون. اڏوهي ٻرن مان نڪري، ڪاٺين کي کائي، مٿانهين جاءِ تي پنهنجا مٽيءَ جا گهر ٺاهي ته ان کي برسات جي اچڻ جو اهڃاڻ سمجيو وڃي ٿو.حوالي جي چڪ: Closing </ref> missing for <ref> tag اُڏيهي: اُڏيهي باغن ۾ ريج وارن هنڌن تي ساون وڻن جي پاڙن کي ڪڏهن نه لڳندي. جي لڳي ته ڄاڻبو ته پهرين وڻ جون پاڙون سڪيون، پوءِ اڏيهي لڳين. ساون وڻن کي اتي لڳندي، جتي زمين خشڪ هوندي. اُڏيهي کي ناس ڪرڻ جو علاج ٻيو ڪونهي، سواءِ مارڻ جي. مگر انهن جي ٽارڻ لاءِ ڏامر جو مَکُ ڪم آڻيندا آهن. ڪڏهن ڪڏهن نم جا ساوا پن زمين ۾ وڻن جي پاڙن منجهه پوري ڇڏيندا آهن.[2]

علم حياتيات

اڏوھي جو تعلق آئسوپيٽرا سلسلي سان آهي ۽ جديد تحقيق مطابق ڪاڪروچ ۽ اڏوھي ساڳئي نسل سان تعلق رکندڙ جيت آهن.اڏوھيء جون اڄوڪي دؤر تائين 3106 جنسون مليون آھن. اڏوھي کي اڇي ڪول يا وائيٽ آنٽ بہ چوندا آهن پر اڏوھي جو ڪول(🐜) جي جنس سان ڪوبہ تعلق ناهي.اڏوھي ۾ لڳ ڪرڻ جي قابل نر ۽ ماديءَ جي حيثيت بادشاھ ۽ راڻي جي ھوندي آھي.جيڪي لڳ جي قابل نہ ھوندا آھن اھي نر۽ ماديون مزدور ھوندا آھن. باقي ٽيون طبقو انھن ۾ سپاھين جو ھوندو آھي.انھن جي خوراڪ مرده ٻوٽا، سيليليوز، مٽي ۽ جانورن جا ڇيڻا ھوندي آھي. انٽارڪٽيڪا کانسواءِ اھي زمين جي ھر حصي۾موجود آهن.انھن جي ڪالونين ۾ انھن جي آبادي چند سون کان وٺي ڪيترن ئي لکن تائين ھوندي آھي. جيتن جي دنيا ۾ اڏوھي جي راڻي جي عمر ڌرتيءَ جي سمورن جيتن جي عمر کان وڏي ھوندي آھي.اڏوھي جي راڻي جي عمر 30 کان 50 سالن جيتري ھوندي آھي .

حوالا

  1. http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A7%DA%8F%D9%88%D9%87%D9%8A
  2. ڪتاب: باغ ۽ باغباني؛ ليکڪ: مرزا قليچ بيگ؛ايڊيشن:1960؛پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو