باب:فنگس

پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (فيبروري، 2025ع)

هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن.
مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.


ڪورونا وائرس مرض 2019	اسلام	قرآن	جاگرافي	تاريخ	رياضيات	سائنس	معاشرو	طرزيات	فلسفو	مذهب	بابن جي فهرست

باب: فنگس

فنگس (Fungus) يوڪريوٽائي جاندارن جي گروهه جو ڪو به ممبر آهي جنهن ۾ خوردبيني جاندار جهڙوڪ خمير (yeast) ۽ مولڊ (mold) ۽ انهي سان گڏ وڌيڪ واقف مشروم شامل آهن. اهي جاندار هڪ روايتي يوڪريوٽائي ڪنگڊم جي طور تي درجه بندي ڪيا ويا آهن، ان سان گڏ ٻين ڪنگڊم انيماليا (Animalia)، پلانٽائي (Plantae) ۽ يا ڪنگڊم پروٽسٽا (Protista) يا پروٽوزوآ (Protozoa) ۽ ڪنگڊم ڪرومسٽا (Chromista) جي طور تي درجه بندي ڪيا ويا آهن.

هڪ خاصيت جيڪا فنگس کي ٻوٽن، بئڪٽيريا ۽ ڪجهه پروٽسٽائي جاندارن کان مختلف ڪنگڊم ۾ رکي ٿي انهن جي جيو گهرڙن جي ڀتن ۾ چيٽين (Chittin) جي موجودگي آهي. فنگس، جانورن وانگر، هيٽروٽروفس آهن. اهي پنهنجي خوراڪ، حل ٿيل ماليڪيولز کي جذب ڪري، خاص طور تي هضمي انزايمز کي پنهنجي ماحول ۾ لڪائڻ سان حاصل ڪن ٿا. فنگس روشني جي ترڪيب جو عمل نه ڪندا آهن. واڌ ويجهه انهن جي حرڪت جو وسيلو آهي، سواءِ سوراخ (spores) (جن مان ڪجھ جھنڊا هوندا آهن)، جيڪي هوا يا پاڻي ذريعي سفر ڪري سگهن ٿا. فنگس ماحولياتي نظام ۾ بنيادي طور تي ختم ڪرڻ وارا آهن. اهي ۽ ٻيا فرق فنگس کي جڙيل جاندارن جي هڪ گروهه ۾ رکن ٿا، جنهن جو نالو يومائڪوٽا (Eumycota) (سچو فنگس يا Eumycetes) آهي، جيڪي هڪ عام ابا ڏاڏا (يعني اهي هڪ مونوفائليٽڪ گروهه ٺاهين ٿا)، هڪ تعبير جنهن کي ماليڪيولر فائلوجنيٽڪس پڻ مضبوطيءَ سان سپورٽ ڪري ٿي. هي فنگس جو گروهه ساخت جي لحاظ کان هڪجهڙائي رکندڙ ميڪسومائسيٽس (سلم مولڊ) ۽ اوومائسيٽس (واٽر مولڊ) کان الڳ آهي. فنگس جي مطالعي لاءِ وقف ڪيل حياتيات جو نظم مائڪولوجي (يوناني μύκης مائڪس، مشروم) جي نالي سان مشهور آهي. ماضي ۾، مائڪولوجي کي علم نباتات جي هڪ شاخ سمجهيو ويندو هو، جيتوڻيڪ اهو هاڻي معلوم ٿئي ٿو ته فنگس جينياتي طور تي جانورن جي ڀيٽ ۾ ٻوٽن سان وڌيڪ ويجهي سان لاڳاپيل آهن. سڄي دنيا ۾ گهڻي تعداد ۾، اڪثر فنگس، انهن جي جوڙجڪ جي ننڍڙي سائز ۽ مٽي ۾ يا مئل مادي تي انهن جي خفيه طرز زندگي جي ڪارڻ غير واضح آهن. فنگس ۾ ٻوٽن، جانورن، يا ٻين فنگس جا طفيلي يا پرازي پڻ شامل آهن. اهي شايد، جڏهن ميوو لڳل هجي، يا ته مشروم يا مولڊ وانگر، قابل ذڪر ٿي سگهن ٿا. فنگس نامياتي مادي جي خراب ٿيڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪن ٿا ۽ ماحول ۾ غذائيت جي چڪر ۽ تبادلي ۾ بنيادي ڪردار ادا ڪن ٿا. اهي ڊگهي وقت تائين انساني کاڌي جي سڌي ذريعن طور، مشروم ۽ ٽرفل جي صورت ۾، ماني لاء خميري ايجنٽ جي طور تي ۽ مختلف کاڌي جي شين، جهڙوڪ شراب، بيئر ۽ سويا ساس جي خمير ۾ استعمال ڪيا ويا آهن. 1940ع جي ڏهاڪي کان وٺي، فنگس اينٽي بايوٽڪس جي پيداوار لاء استعمال ڪيو ويو آهي، ۽، تازو، فنگس پاران پيدا ڪيل مختلف اينزائمز صنعتي طور تي ۽ ڊٽرجنٽ ۾ استعمال ڪيا ويا آهن. فنگس کي پڻ روٽ، ٻوٽن جي بيمارين ۽ جيت کي ڪنٽرول ڪرڻ لاء حياتياتي جراثيم جي طور تي استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪيتريون ئي نسلون حياتياتي مرڪب پيدا ڪن ٿيون جن کي مائڪوٽوڪسن سڏيو ويندو آهي، جهڙوڪ الڪالائيڊس ۽ پوليڪيٽائڊس، جيڪي انسانن سميت جانورن لاءِ زهريلا آهن. ڪجھ نسلن جي ميوي واري جوڙجڪ ۾ نفسياتي مرکبات شامل آهن ۽ تفريحي طور تي يا روايتي روحاني تقريب ۾ استعمال ڪيا ويندا آهن. فنگس ٺاهيل مواد ۽ عمارتن کي ٽوڙي سگهي ٿو ۽ انسانن ۽ ٻين جانورن جي لاء اهم پيٽروجين بڻجي سگهي ٿو. فنگس جي بيمارين جي ڪري فصلن جو نقصان (مثال طور، چانورن جي ڌماڪي جي بيماري) يا کاڌي جي خراب ٿيڻ سان انساني خوراڪ جي فراهمي تي وڏو اثر پئجي سگهي ٿو.

فنگس جا ڪنگڊم مختلف ماحوليات، زندگي جي چڪر واري حڪمت عملي ۽ مورفولوجيز ۾ يوني سيلولر آبي چيٽرڊ (unicellular aquatic chytrids) کان وٺي وڏي مشروم تائين، درجه بندي جي هڪ وڏي تنوع تي مشتمل آهن. بهرحال، فنگس جي ڪنگڊم جي حقيقي جيوتائي تنوع بابت ٿورڙي ڄاڻ آهي، جنهن جو اندازو 22 کان 38 لک نوعن جو لڳايو ويو آهي. انهن مان صرف 1,48,000 نوع بيان ڪيا ويا آهن، جن ۾ 8,000 کان وڌيڪ نوعون ٻوٽن لاءِ نقصانڪار آهن ۽ گهٽ ۾ گهٽ 300 نوع آهن ججيڪي انسانن لاءِ نقصانڪار ٿي سگهن ٿيون.

18هين ۽ 19هين صديءَ کان وٺي ڪارل لينئي، ڪرسٽين هينڊرڪ پرسون ۽ ايلياس مئگنس فرائيز جي ٽئڪسونوميڪل ڪمن کان وٺي، فنگس کي انهن جي مورفولوجي (مثال طور، خاصيتن جهڙوڪ اسپور جا رنگ يا خوردبيني خصوصيتن) يا فزيالوجي جي مطابق ورهايو ويو آهي. ماليڪيولر جينياتيات ۾ پيش رفت ڊي اين اي جي تجزيي لاءِ رستو کولي ڇڏيو آهي ته جيئن ٽيڪسونامي ۾ شامل ڪيو وڃي، جنهن ڪڏهن ڪڏهن مورفولوجي ۽ ٻين خاصيتن جي بنياد تي تاريخي گروهه کي چيلينج ڪيو آهي. 21هين صدي جي پهرين ڏهاڪي ۾ شايع ٿيل فائلوجينيٽڪ اڀياس فنگس جي ڪنگڊم جي اندر درجه بندي کي ٻيهر ترتيب ڏيڻ ۾ مدد ڪئي آهي، جيڪا هڪ ذيلي ڪنگڊم، ست فائلم ۽ ڏهه ذيلي فائلم ۾ ورهايل آهي. (مڪمل مضمون)

چونڊيل مضمون

چونڊيل جنس

ڪرڻ جون شيون

وڪيپيڊيا منصوبا

چونڊيل تصوير

ڇا توهان کي خبر آهي؟

عام تصويرون

نئون بيچ ڏيکاريو

وڪيپيڊيا تي فنگس سان لاڳاپيل مختلف مضمونن مان هيٺيون تصويرون آهن.

مشروم
مائڪولوجي
فنگس جي افزائش
طبي فنگس
سامونڊي فنگس
مائڪوسس

لاڳاپيل پورٽل

موضوع

فنگس جو خاڪو
ليڪن جو خاڪو

فنگس:

ڦاٽل فنگس
گوشت خور فنگس
فنگس جو ارتقا
لائڪن
مشروم
مائڪولوجي
مائيڪروريا
پيٿوجينڪ فنگس
پف بال

فنگس جا آرڊر:

چائيٽريڊيوميڪوٽا
بلاسٽوڪلئڊيوميڪوٽا
نيوڪئليماسٽيگوميڪوٽا
زائگوميڪوٽا
گلوومروميڪوٽا

ڊڪيرا:

اسڪوميڪوٽا
بيسيڊيومائيڪوٽا

فنگس جي فهرست: نسلون:

# Agaricus نسل

Amanita نسل
Boletus نسل
Cortinarius نسل
سائٿس جو نسل
Hygrocybe نسل
هائيگروفورس قسم
Inocybe نسل
Lactarius نسل
Mycosphaerella نسل
پيناولوس جو قسم
Psilocybe نسل
Russula نسل
Scleroderma قسم

ٻيون فهرستون:

مائڪولوجي جا جرنل
سائلوسائبن مشروم

استعمال:

کائڻ لائق مشروم
زهريلي مشروم
سائلوسائبن مشروم
مشروم گڏ ڪرڻ
فنگيڪلچر
خمير ڪرڻ
بيڪري جو خمير
لائڪئنوميٽري
مشروم جو رنگ

اوپسٿوڪونٽ:

حقيقي فنگس جي درجه بندي
فنگس آرڊر

مائڪرو بائيولاجي:

فنگس

زمرا

زمرو:فنگس
فنگس جا قسم
مشروم جا قسم
مائڪولوجي
رسم جي سال جي لحاظ کان فنگس

Wikimedia

Sources

لاڳاپيل وڪيميڊيا

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا:

Commons: مفت ميڊيا جو خزانو
Wikibooks: مفت درسي ڪتابون
Wikidata: مفت علم جو بنياد
Wikinews: مفت مواد جي خبرون
Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو
Wikisource: مفت مواد لائبريري
Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)

وڌيڪ پورٽل

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.