باب:آبستان

پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (فيبروري، 2025ع)

هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن.
مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.


ڪورونا وائرس مرض 2019	اسلام	قرآن	جاگرافي	تاريخ	رياضيات	سائنس	معاشرو	طرزيات	فلسفو	مذهب	بابن جي فهرست

باب:آبستان

مختلف قسم جا آبستان

آبستان (Wetland) هڪ الڳ نيم آبي ماحولي نظام آهي جنهن جا زميني ڍڪ پاڻيءَ ۾ يا ته مستقل طور تي يا سالن يا ڏهاڪن تائين يا رڳو موسمي طور تي، ٻوڏ جي نتيجي ۾، خاص ڪري مٽيءَ ۾ آڪسيجن جي ڪمي واري (Anoxic) عملن جي ڪارڻ ڀرجي ويا آهن. آبي زمينون پاڻيءَ جي ذخيرن ۽ خشڪ زمينن جي وچ ۾ هڪ عبوري زون ٺاهينديون آهن ۽ ٻين زميني يا آبي ماحولياتي نظامن کان مختلف هونديون آهن ڇاڪاڻ ته انهن جي ٻوٽن جون پاڙون آڪسيجن جي ڪمي واري پاڻيءَ واري مٽيءَ سان ٺهڪندڙ هونديون آهن. اها سڀني ماحولياتي نظامن مان سڀ کان وڌيڪ حياتياتي طور تي متنوع سمجهيا وڃن ٿا ۽ آبي ۽ نيم آبي ٻوٽن ۽ جانورن جي وسيع رينج جي رهائش جي طور تي، اڪثر ڪري پاڻي جي معيار کي بهتر بنائڻ جي ڪري ٻوٽن جي اضافي غذائيت جهڙوڪ نائٽريٽس ۽ فاسفورس کي ختم ڪرڻ جي ڪري، خدمت ڪري رهيا آهن.

آبستان مختلف سائزن ۽ قسمن ۾ اچن ٿا. مٿئين جي تصوير ۾ اپلينڊ بمقابله ويٽ لينڊ بمقابله لاکسٽرائن زون؛ بنگلاديش ۾ هڪ تازي پاڻيءَ جي دلدل جو ٻيلو؛ پيٽ بوگ؛ مٺي پاڻيءَ جو آبستان، جيڪي بيٺل پاڻي ۽ زمين جي گهٽ زرخيز علائقن ۾ ترقي ڪئي ٿو ۽ هڪ تازي پاڻيءَ جي ڪئٽيل (ٽائيفا دلدل) جيڪا بيٺل پاڻي ۽ اعليٰ زمين جي زرخيزيءَ سان پيدا ٿئي ٿي، ڏيکاريا ويا آهن. آبستان هر کنڊ تي، سواء انٽارڪٽيڪا جي، موجود آهن. آبي زمينن ۾ پاڻي يا ته تازو پاڻي آهي يا لوڻ وارو پاڻي اهي. آبي زمينن جا مکيه قسم غالب ٻوٽن ۽ پاڻي جي ذريعن جي بنياد تي بيان ڪيا ويا آهن. مثال طور، مارش آبي زمينون آهن جن تي اڀرندڙ جڙي ٻوٽين، جهڙوڪ سرڪندو، ڪئٽيل ۽ سيجز، جو غلبو آهي. دلدلن تي ڪاٺ جي ڀاڄين جو غلبو آهي جهڙوڪ وڻن ۽ جھنڊن (جيتوڻيڪ يورپ ۾ ريڊ (سرڪندي) جي دلدلن تي سرڪندي جو غلبو آهي، وڻن جو نه). "مينگروو جو ٻيلو" مينگروز، هالوفيٽڪ ڪاٺي ٻوٽا جيڪي لوڻ واري پاڻي کي برداشت ڪرڻ لاءِ ترقي ڪيا آهن، سان گڏ ويٽ لينڊ آهن.

پاڻيءَ جي ذريعن طرفان درجه بندي ڪيل آبي زمينن جي مثالن ۾ شامل آهن ٽائڊل ويٽ لينڊ، جتي پاڻيءَ جو ذريعو سامونڊي لھرون آهن؛ "کاڙيون"، جنهن ۾ پاڻيءَ جي سرچشمي، سامونڊي ۽ درياهه جي پاڻي، ٻين جي ملاوٽ آهي؛ "ٻوڏ جا ميدان"، جتي پاڻيءَ جو سرچشمو دريائن يا ڍنڍن جو اضافي پاڻي آهي ۽ حوض ۽ تلاءُ، جتي پاڻيءَ جو ذريعو برسات يا ڳري پاڻي آهي. دنيا جي سڀ کان وڏي آبستان ۾ ايمازون درياھہ جو نيڪال جو طاس، اولهه سائبيريئن ميدان، ڏکڻ آمريڪا ۾ پينٽانائل ۽ گنگا-برهمپترا ڊيلٽا ۾ سندربن جا ٻيلا شامل آهن.

آبستان ڪيتريون ئي ماحولياتي نظامن جون خدمتون سرانجام ڏين ٿا جيڪي ماڻهن کي فائدو ڏين ٿيون. انهن ۾، پاڻي کي صاف ڪرڻ، ساحلن جو استحڪام، طوفان کان بچاء ۽ ٻوڏ جو ڪنٽرول شامل آهن. ان کان علاوه، آبي زمينون ڪاربن کي به پروسيس ۽ ڪنڊينس ڪن ٿيون (جنهن کي ڪاربونيفيڪسيشن ۽ سيڪويسٽريشن چئجي ٿو) ۽ ٻيا غذائي مواد ۽ پاڻي جي آلودگين کي پراسس ڪري ختم ڪن ٿيون. آبستان هڪ نيڪاس يا ڪاربان جي ذريعي طور ڪم ڪري سگهن ٿا، اها مخصوص آبستان تي منحصر آهي. جيڪڏهن اهي ڪاربن نيڪاس جي طور تي ڪم ڪن، اهي موسمياتي تبديلي جي گھٽتائي ۾ مدد ڪري سگهن ٿا. تنهن هوندي به، آبستان، لڪل فضلي (ڊيٽريٽس) جي بغير آڪسيجن واري سڙن جي ڪارڻ، ميٿين گئس جي اخراج جو هڪ اهم ذريعو به ٿي سگهن ٿا ۽ ڪجهه نائٽرس آڪسائيڊ جا خارج ڪندڙ پڻ آهن.

انسان ڪيترن ئي طريقن سان آبي زمينن کي خراب ۽ نقصان پهچائي رهيا آهن، جن ۾ تيل ۽ گيس ڪڍڻ، تعميراتي ڍانچن جي تعمير، چوپائي مال جي حد کان چرائڻ، ماهيگيري، آبي زمينن جي ڦيرڦار سميت ڊريجنگ ۽ ڊريننگ، غذائي آلودگي ۽ پاڻي جي آلودگي شامل آهن. سال 2005ع کان ملينيئم ايڪو سسٽم اسيسمينٽ موجب، آبي زمينن کي ڌرتيءَ تي ڪنهن ٻئي ماحولياتي نظام جي ڀيٽ ۾ ماحولياتي تباهيءَ کان وڌيڪ خطرو آهي. آبي زمينن جي ماحولياتي صحت جو اندازو لڳائڻ لاءِ طريقا موجود آهن. انهن طريقن جي مدد سان آبي زمينن جي تحفظ لاء عوام جي شعور کي وڌائڻ ۽ انهن ڪمن جي باري ۾ معلومات فراهم ڪئن، جيڪي آبي زمينون مهيا ڪري سگهن ٿيون، مدد ملي آهي. سال 1971ع کان وٺي، بين الاقوامي معاهدي تحت "بين الاقوامي اهميت جي آبي زمينن" جي سڃاڻپ ۽ حفاظت ڪرڻ جي ڪوششون شروع ڪئي ويو آهن. (مڪمل مضمون)

Selected article

General images

The following are images from various wetland-related articles on Wikipedia.

Swamp
Marsh
Bog
Fen
Wetland

Wetlands Law

Selected picture

Did you know...