ايليومينيم
ايليومينيم | |
|---|---|
 ايليومينيم (Aluminium Ingot) | |
| علامت | Al |
| ايٽمي انگ (Z) | 13 |
| ايٽمي وزن (A) | 27 |
| گروپ | III A (اڌات) |
| سيريز | 3 |
| بلاڪ | p-block |
| اليڪٽران جي ترتيب | [Ne] 3s2 3p1 |
| اليڪٽران في شيل | 2, 8, 3 |
| معياري دٻا ۽ پد تي حالت | Solid |
| ايٽمي ريڊيس | 143 پيڪو ميٽر |
| آڪسائيڊيشن نمبر | +3 (common) −2, −1, 0, +1, +2 |
| گھاٽائي | 2.699 گرام في ڪعبي سينٽي ميٽر (20C) |
| Named after | Alumina (Alumine) |
| Government | |
| • اُبلڻ جو نقطو | 2743 K 2470 °C |
| • پگھلڻ جو نقطو | 933.47 K 660.32 C |
| • فيوزن جي گرمي | 10.71 kJ/mol |
| • مولر گرمي جي گنجائش | 24.20 J/(mol·K) |
| • آئنائيزيشن توانائيون | 1st: 577.5 kJ/mol
2nd: 1816.7 kJ/mol 3rd: 2744.8 kJ/mol |
ايليومينيم (Aluminium) هڪ ڪيميائي تت آهي. هن جي علامت "Al" ۽ ايٽمي نمبر "13" ۽ ايٽمي وزن 27 amu هوندو آهي. ان جي کثافت ٻين عام ڌاتو جي ڀيٽ ۾ گهٽ آهي، اسٽيل جي لڳ ڀڳ ٽيون حصو. ايلومينيم کي آڪسيجن سان تمام گهڻو لاڳاپو آهي، هوا جي سامهون اچڻ تي مٿاڇري تي آڪسائيڊ (Al2O3) جي هڪ حفاظتي پرت ٺاهيندي آهي. اهو ڏسڻ ۾ چانديءَ وانگر نظر اچي ٿو، ان جي رنگ ۽ روشني کي ظاهر ڪرڻ جي وڏي صلاحيت ۾. اهو نرم، غير مقناطيسي، ۽ نرم آهي. ان ۾ 27Al، هڪ مستحڪم آئسوٽوپ آهي، جيڪو تمام گهڻو آهي، ايلومينيم کي ڪائنات ۾ 12 هون سڀ کان وڌيڪ گهڻائي عنصر بڻائي ٿو. 26Al جي ريڊيو ايڪٽيويٽي ان کي ريڊيوميٽرڪ ڊيٽنگ ۾ استعمال ڪرڻ جو سبب بڻائي ٿي.
ڪيميائي طور تي، ايلومينيم بورون گروپ ۾ هڪ ٻاهرين منتقلي ڌاتو (Outer Transition Element) آهي؛ جيئن گروپ لاءِ عام آهي، ايلومينيم بنيادي طور تي +3 آڪسائيڊيشن حالت ۾ مرکبات ٺاهيندو آهي. ايلومينيم ڪيشن Al3+ ننڍو ۽ تمام گهڻو چارج ٿيل آهي؛ جيئن ته، ان ۾ وڌيڪ پولرائيزنگ پاور آهي ۽ ايلومينيم پاران ٺاهيل بانڊن ۾ وڌيڪ ڪوويلنٽ (Covalent) ڪردار آهي. آڪسيجن لاءِ ايلومينيم جو مضبوط لاڳاپو فطرت ۾ ان جي آڪسائيڊ جي عام موجودگي ڏانهن وٺي ٿو. ايلومينيم زمين تي بنيادي طور تي ڪرسٽ ۾ پٿرن ۾ ملي ٿو، جتي اهو آڪسيجن ۽ سلڪون کان پوءِ، ٽيون سڀ کان وڌيڪ گهڻائي وارو عنصر آهي. اهو صنعتي طور تي باڪسائيٽ، هڪ تلچھٽ وارو پٿر جيڪو ايلومينيم معدنيات سان مالا مال آهي جي کان کني ذريعي حاصل ڪيو ويندو آهي.
ايلومينيم جي دريافت جو اعلان 1825 ۾ ڊينش فزڪسسٽ هانس ڪرسچن آرسٽيڊ پاران ڪيو ويو هو. ايلومينيم جي پهرين صنعتي پيداوار 1856 ۾ فرانسيسي ڪيمسٽ هينري ايٽين سينٽ-ڪليئر ڊيويل پاران شروع ڪئي وئي هئي.