آدمشماري

دنيا جي مختلف ملڪن ۾ آخري ڀيرو ٿيل آدم ڳڻپ جي لحاظ سان نقشو

آدمشماري (Census) (لاطيني لفظ سينسر مان، 'تشخيص ڪرڻ') هڪ ڏنل آبادي جي ميمبرن بابت آبادي جي معلومات کي منظم طريقي سان حاصل ڪرڻ، رڪارڊ ڪرڻ ۽ حساب ڪرڻ جو طريقو آهي، جيڪو عام طور تي انگن اکرن جي صورت ۾ ڏيکاريو ويندو آهي. هي اصطلاح گهڻو ڪري قومي آبادي ۽ هائوسنگ جي مردم شماري جي سلسلي ۾ استعمال ٿيندو آهي؛ ٻين عام مردم شماري ۾ زراعت، روايتي ثقافت، ڪاروبار، سامان، ۽ ٽرئفڪ جي مردم شماري شامل آهن. گڏيل قومن (UN) آبادي ۽ هائوسنگ جي مردم شماري جي ضروري خاصيتن کي "انفرادي ڳڻپ، هڪ مقرر ٿيل علائقي اندر عالمگيريت، هڪ ئي وقت ۽ مقرر ڪيل وقفي" جي طور تي بيان ڪري ٿو، ۽ سفارش ڪري ٿو ته آبادي جي مردم شماري گهٽ ۾ گهٽ هر ڏهن سالن ۾ ڪئي وڃي. گڏيل قومن جي سفارشن ۾ مردم شماري جي موضوعن کي گڏ ڪرڻ، سرڪاري وصفن، درجه بندي، ۽ بين الاقوامي طريقن کي هم آهنگ ڪرڻ لاءِ ٻيون مفيد معلومات پڻ شامل آهن.

اقوام متحده جي فوڊ اينڊ ايگريڪلچر آرگنائيزيشن (FAO)، بدلي ۾، زراعت جي مردم شماري کي "زراعت جي جوڙجڪ تي ڊيٽا گڏ ڪرڻ، پروسيسنگ ۽ ورهائڻ لاءِ هڪ شمارياتي آپريشن" جي طور تي بيان ڪري ٿي، جيڪو ملڪ جي پوري يا هڪ اهم حصي کي ڍڪيندو آهي. "زراعت جي مردم شماري ۾، ڊيٽا هولڊنگ ليول تي گڏ ڪيو ويندو آهي." * لفظ لاطيني ٻوليءَ مان آهي: رومن ريپبلڪ دوران، مردم شماري فوجي خدمت لاءِ مناسب سڀني بالغ مردن جي فهرست هئي.

(ماڻھن جي ڳڻپ). (ملڪ ۾ رھندڙ ماڻھن جي سرڪاري طور ڳڻپ جيڪا ھر ڏھين سال ٿيندي آھي).

تفصيل

Censer، Censive، Censor، Censure، Senser، يا Sensor سان ڀل نہ کائو.

A census taker visits a family of Indigenous Dutch Travellers living in a caravan in the Netherlands in 1925.

مردم شماري (لاطيني لفظ سينسر مان، 'تشخيص ڪرڻ') هڪ ڏنل آبادي جي ميمبرن بابت آبادي جي معلومات کي منظم طريقي سان حاصل ڪرڻ، رڪارڊ ڪرڻ ۽ حساب ڪرڻ جو طريقو آهي، جيڪو عام طور تي انگن اکرن جي صورت ۾ ڏيکاريو ويندو آهي. هي اصطلاح گهڻو ڪري قومي آبادي ۽ هائوسنگ جي مردم شماري جي سلسلي ۾ استعمال ٿيندو آهي؛ ٻين عام مردم شماري ۾ زراعت، روايتي ثقافت، ڪاروبار، سامان، ۽ ٽرئفڪ جي مردم شماري شامل آهن. گڏيل قومن (UN) آبادي ۽ هائوسنگ جي مردم شماري جي ضروري خاصيتن کي "انفرادي ڳڻپ، هڪ مقرر ٿيل علائقي اندر عالمگيريت، هڪ ئي وقت ۽ مقرر ڪيل وقفي" جي طور تي بيان ڪري ٿو، ۽ سفارش ڪري ٿو ته آبادي جي مردم شماري گهٽ ۾ گهٽ هر ڏهن سالن ۾ ڪئي وڃي. گڏيل قومن جي سفارشن ۾ مردم شماري جي موضوعن کي گڏ ڪرڻ، سرڪاري وصفن، درجه بندي، ۽ بين الاقوامي طريقن کي هم آهنگ ڪرڻ لاءِ ٻيون مفيد معلومات پڻ شامل آهن.

اقوام متحده جي فوڊ اينڊ ايگريڪلچر آرگنائيزيشن (FAO)، بدلي ۾، زراعت جي مردم شماري کي "زراعت جي جوڙجڪ تي ڊيٽا گڏ ڪرڻ، پروسيسنگ ۽ ورهائڻ لاءِ هڪ شمارياتي آپريشن" جي طور تي بيان ڪري ٿي، جيڪو ملڪ جي پوري يا هڪ اهم حصي کي ڍڪيندو آهي. "زراعت جي مردم شماري ۾، ڊيٽا هولڊنگ ليول تي گڏ ڪيو ويندو آهي."

لفظ لاطيني ٻوليءَ مان آهي: رومن ريپبلڪ دوران، مردم شماري فوجي خدمت لاءِ مناسب سڀني بالغ مردن جي فهرست هئي.

census (from Latin censere, 'to assess') is the procedure of systematically acquiring, recording, and calculating population information about the members of a given population, usually displayed in the form of statistics. This term is used mostly in connection with national population and housing censuses; other common censuses include censuses of agriculture, traditional culture, business, supplies, and traffic censuses. The United Nations (UN) defines the essential features of population and housing censuses as "individual enumeration, universality within a defined territory, simultaneity and defined periodicity", and recommends that population censuses be taken at least every ten years. UN recommendations also cover census topics to be collected, official definitions, classifications, and other useful information to coordinate international practices.

The UN's Food and Agriculture Organization (FAO), in turn, defines the census of agriculture as "a statistical operation for collecting, processing and disseminating data on the structure of agriculture, covering the whole or a significant part of a country." "In a census of agriculture, data are collected at the holding level."

The word is of Latin origin: during the Roman Republic, the census was a list of all adult males fit for military service. The modern census is essential to international comparisons of any type of statistics, and censuses collect data on many attributes of a population, not just the number of individuals. Censuses typically began as the only method of collecting national demographic data and are now part of a larger system of different surveys. Although population estimates remain an important function of a census, including exactly the geographic distribution of the population or the agricultural population, statistics can be produced about combinations of attributes, e.g., education by age and sex in different regions. Current administrative data systems allow for other approaches to enumeration with the same level of detail but raise concerns about privacy and the possibility of biasing estimates.

A census can be contrasted with sampling in which information is obtained only from a subset of a population; typically, main population estimates are updated by such intercensal estimates. Modern census data are commonly used for research, business marketing, and planning, and as a baseline for designing sample surveys by providing a sampling frame such as an address register. Census counts are necessary to adjust samples to be representative of a population by weighting them as is common in opinion polling. Similarly, stratification requires knowledge of the relative sizes of different population strata, which can be derived from census enumerations. In some countries, the census provides the official counts used to apportion the number of elected representatives to regions (sometimes controversially – e.g., Utah v. Evans). In many cases, a carefully chosen random sample can provide more accurate information than attempts to get a population census.

A world map showing countries' most recent censuses as of 2020

پاڪستان ۾ آدمشماري

پاڪستان ٺھڻ کان پوءِ 1951ع، 1961ع، 1972ع ۽ 1981ع ۾ آدم ڳڻپ ٿي. انھيءَ کان پوءِ حڪومت طرفان 1991ع ۾ آدم ڳڻپ ڪرائي وئي، پر ان جي نتيجن کي نه مڃيو ويو، جنھنڪري عام ماڻھن ۾ بيچيني پيدا ٿيڻ لازمي امر ھو. ڇو ته صوبن جي ضرورتن، ترقياتي ڪمن، نوڪرين، روزگار وغيره جو دارومدار آدمشماريءَ جي انگن اکرن تي ئي ھوندو آھي. آدمشماريءَ جي عمل کي لاڳيتو پوئتي ھٽائڻ تي گهڻن احتجاج کان پوءِ نيٺ مارچ 1998ع ۾ آدمشماري ٿي. هن وقت سرڪار طرفان سال 2017ع ۾ آدم ڳڻپ (Census) لاءِ تياريون ڪيون پيون وڃن. جــڏهن ته پاڪستان جي آبادي ميڊيا جي انگن اکرن موجب 20 ڪروڙ کان به وڌي وئي آهي.

پاڪستان جي 2017ع جي آدم شماري

• پاڪستان جي ڪُل آبادي: 21 ڪروڙ 31 لکَ
• ڪشمير/گلگت: 60 لکَ
• پنجاب: 11 ڪروڙ 10 لکَ
• سنڌ: 5 ڪروڙ 10 لکَ
• خيبر پختوخواه: 3 ڪروڙ 10 لکَ
• بلوچستان: 1 ڪروڙ 15 لک
• فاٽا: 55 لک
• اسلام آباد: 21 لکَ
• ڪراچي: 1 ڪروڙ 70 لک
• لاهور: 1 ڪروڙ 20 لک
• پشاور: 40 لک

پنجن وڏين بيمارين جي ڊيٽا گڏ ڪرڻ جي رٿ

مارچ 2017ع ۾ رٿيل نئين آدم ڳڻپ (آدمشماريءَ) جي حوالي سان صحت يا چڱڀلائي جي حوالي سان ڪم ڪندڙ تنظيمن حڪومت کي ان آدم ڳڻپ ۾ پنجن وڏين بيمارين جي حوالي سان ڊيٽا گڏ ڪرڻ جي رٿ ڏني آهي.

سنڌ ۾ آدمشماري

پاڪستان قائم ٿيڻ وقت سنڌ پرڳڻي جي آبادي 70 لکن تائين ھئي، جيڪا 1981ع جي آدمشماريءَ موجب وڌي ھڪ ڪروڙ 90 لکن تائين پھچي ويئي. 1998ع ۾ سڀني ضلعن جي رپورٽن مطابق سنڌ صوبي جي آدمشماري ٽن ڪروڙن کان مـٿي ٿي چــڪي آهي.

ورهاڱي کان اڳ ڪراچي عملي طور تي هڪ سنڌي شهر ۽ ضلعو هئو. ڪراچي ضلعي جي 1941ع جي آدم ڳڻپ موجب ان وقت ڪراچي ضلعي جي ڪُل آبادي 7,13،900 هئي، جنهن ۾ 4,06،050 سنڌي ڳالهائيندڙ هئا. جڏهن ته اردو ڳالهائيندڙ آبادي رڳو 30 هزار هئي.

ٻاهريان ڳنڍڻا

• Census of Ireland 1911.
• Online Historical Population Reports Project (OHPR).
• PR as a function of census management: comparative analysis of fifteen census experiences