جاگرافي

کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان

‎زمين جي اپالو 17 کان ورتي وئي تصوير ‏‎
‎زمين ۽ چنڊ‎
‎ پهاڙ‎
‎ملڪہ ء پربت‎
‎ طوفان‎

جاگرافي ‏‎(geography)‎‏ يوناني ٻولي جو لفظ آهي. جنهن جي معنيٰ آهي زمين جو بيان. "جاگرافي اهو علم آهي، جنهن ۾ زمين، انجي خصوصيتن، انجي باشندن‎، انجيُ مظهرن ۽ اُن جي نقشن جو اڀياس ڪيو ويندو آهي۔"‏

تاريخ[سنواريو]

ايراٽورٿينيس ‏‎(276-194B.C)‎ پهريون فرد هو، جنهن لفظ جاگرافي ڪتب آندو هو. جاگرافيءَ کي ڌرتيءَ جي سائنس به چيو وڃي ٿو. اڄ تائين انسان جيڪا به اڳڀرائي (ترقي) ڪئي آهي اها جاگرافيءَ جي ئي ڪارڻ آهي. ڌرتي انسانن جو گڏيل گھر آهي ۽ ان گڏيل گھر مان وڌ کان وڌ لاڀ حاصل ڪرڻ لاءِ جاگرافي اسان جي سرواڻي ڪري ٿي. جاگرافيءَ جو علم تمام گھڻو آڳاٽو آهي. پر اڳ ۾ ان جي اهميت ايتري گھڻي ڪونه هئي جيتري هاڻي آهي. اڳ ۾ جاگرفيءَ لاءِ عام طور تي دريائن، جبلن، سمنڊن ۽ ماڳن نالا ياد ڪري ڇڏڻ کي وڏي ڳالھ سمجھيو ويندو هو، اهو ئي سبب آهي جو جاگرافيءَ جي علم ۾ ٻين علمن جي ڀيٽ ۾ اڳڀرائي گھڻي حد تائين ڍرائي سان ٿي آهي.

زمانہ قدیم میں جغرافیہ کا تصور[سنواريو]

اس علم کا آغاز بطور سائنس مصر و يونان میں ہوا۔ زمانہ قدیم کے جغرافیہ دانوں کی بعض تحریریں بڑی دلچسپ ہیں۔ مثلاً سٽرابو جو ایک اطالوي جغرافیہ دان تھا، اس خیال کا مالک تھا کہ سمندر کا پانی ایک بہت بڑے دریا کی طرح کسی ڈھلان پر بند رہتا ہے۔ ارسطو کا خیال تھا کہ فضا سے ہوا زمین میں داخل ہو کر محبوس ہو جاتی ہے اور جب وہ فضا میں واپس جانے کے لئے جدوجہد کرتی ہے تو زلزلو پیدا ہوتا ہے۔ مگر ان عجیب و غریب خیالات کے ساتھ ساتھ قدیم یونانیوں نے بعض حیرت انگیز دریافتیں بھی کیں۔ مثلاً 200 ق م کے قریب ارسطارتس نے مصر کے مشرق و مغرب میں مدوجزر کی لہروں میں تناسب معلوم کرنے پر یہ اعلان کیا کہ بحر اوقيانوس اور بحر هند آپس میں منسلک ہیں۔ اس کی ایک اور دریافت قابل ذکر ہے، جس کے مطابق اس نے بتایا کہ دور مغرب میں شمال سے ڏکڻ تک کوئی ملک ضرور واقع ہے۔ اس کے 1700 سال بعد ڪولمبس نے اس ملک آمريڪا کو دریافت کیا۔

جغرافیہ میں سب سے پہلے يونانين نے پیش رفت کرنا شروع کی۔ قرون وسطیٰ میں مسلم ممالک میں اس علم میں بہت پیش رفت ہوئی۔ اس دور کے اہم ناموں میں ابن بطوطہ، ابن خلدون ۽ ادريسي شامل ہیں۔ مسلمانوں کے علمی زوال کے بعد يورپ میں اس مضمون پر بہت پیش رفت ہوئی۔‏

جغرافیہ کی شاخیں[سنواريو]

حوالا[سنواريو]